Đức : - Đây là nhận xét của hội ta : Nhà vua Gia long lên ngôi thế là đã hơn mười năm rồi... nhưng thực là một tình trạng nghịch lý: đất nước đã thống nhất, nhưng là một nước nghèo nàn sầu khổ. Tự do kém trước nhiều. Khi còn Trịnh, còn Lê, sự thực thì Trấn Bắc, và các chi nhánh Song Lưu thương xã, hoạt động khá tự do, như từ mẫu đã thấy. Kể cả tổ chức quân lực, binh đoàn kiểu mẫu cũng ít khi bị các chính quyền tấn công... thế mà nay những hội đoàn thương mại hay những tổ chức tương tế , tương thân cũng bị ghép vào tội chống lại nhà vua.... Nhà vua ra những luật lệ ngu tối , kỳ khôi, khắc nghiệt cấm đoán tự do xây dựng nhà cửa, tự do ăn mặc... Từ mẫu vì sao phải ăn mặc nâu sồng buồn thảm, vá chằng, vá đụp, rồi từ mẫu đi đôi dép rơm nát bẩn...và ở thôn quê , và cả ngay ở thị thành, người dân thường nam nữ không được đi giày, đi dép, phải đi chân đãt. Nhà vua lấy cớ, không cho dân sa sỉ, nhưng thực ra để nom rõ giai cấp, thường dân ăn mặc nâu sồng; chân đất, còn chức việc tùy theo thứ bực, áo gấm, áo sa, hia, giày, giép chỉ định rõ ràng ... Nhà cửa tư nhân thì không đươc xây cất có lầu, có gác cao , chỉ được xây nhà trệt; mà nếu cất xây thành nhiều gian thì không được xây cất theo hình chữ Đinh hay hình chữ Môn....gàn dở có thừa... chữ Môn, chữ Đinh phải chăng là hình cung điện nhà vua ? Văn học thì không biết thêm bao nhiêu chữ húy nưã không được dùng ?-
-Ngu tối, gàn dở đến nỗi những nhà cửa tư nhân xây cât có gác có lầu cũng bị phá đi.... con qua Kinh Bắc gần đây những dinh cơ khang trang như Đặng gia đều bị triệt phá, dân chúng nghèo đói cất toàn nhà lá nhà rơm lụp xụp hai bên đường...Từ mẫu ơi, người có nhớ các từ mẫu Song Lưü ngày xưa ăn mặc duyên dáng sắc mầu nhất là từ khi xưởng lụa Dương Châu biết cách nhum mầu không kém Trung Quốc... mà thành phố hay thôn quê, ai nấy tự do ăn mặc mầu sắc vui tươi..người thôn quê cũng giép cũng giày... Con qua Kẻ Chợ gần đây nghĩ nực cười, nhiều tranh lụa, tranh sơn mài, vẽ hình tố nữ chân đất !!! Những luật lệ ngu dốt này, chúng ta sẽ chống đối. -
Thái nói một mạch , từ mẫu tủm tỉm : Bỏ lãnh vực chính trị, hỏi chuyện , Đức mới nhớ ra từ mẫu họ Đào, tên Hiên Khanh, mt từ mẫu rất đắc lực của Song Lưu mất tích khi Quang Trung diệt Mãn Thanh ở Kẻ Chợ . Chốn tránh Mãn Thanh, Đào từ mẫu rời Kẻ Chợ chạy phía tây bắc, lên tới thượng du, rồi ở lại sơn cước từ ngày ấy. Đào từ mẫu vào nhà trong hồi lâu ra với xiêm y sơn cước mẫu xanh, chân trong đôi hải sảo đàng hoàng.. từ mẫu cho biết đã gần tám mươi lăm, nhưng thực khoẻ mạnh đẹp lão. Đức vừa rứt lời khen ngợi thì nghe tiếng vó ngựa và tiếng nhạc xe Lưu Ly từ xa vọng lại. Đức và Thái sửa soạn đề phòng thì Đào từ mẫu lắng tai nghe tồi nói : đúng hẹn thực ! đúng hẹn thực !
Xe ngừng trước quán , mọi người xuống ngựa, tiếng oanh cười nói rộn ràng... Đi vắng quá lâu, trên mười năm, kể từ ngày Quang Trung băng hà, Đức thì hoạt động gần thành Phú Xuân, Thái thì gần vùng Gia Định , hai người chưa nhận ra tiếng ai. Đang phân vân thì một người hiện ra ngường cửa, rạng rỡ xiêm y sơn cước. Chàng nhìn Đức : bạn như người mất hồn , ngồi thừ, không cử chỉ , đôi mắt không rời người đẹp. Người đẹp chắp tay chào Đức... lúc đó Đức mới đùng lên, nghiêng mình đáp lễ : - Nông Lan em, em, em có mạnh không ? Lâu quá , lâu ngày không gập .-
Thái lại trở về ‘’nhiệm vụ’’ nhà văn, quan sát. Nghe tiếng ‘’em’’ của bạn , thanh âm rung động, rồi thì tiếng ‘’ lâu ‘’ nhấn mạnh đầy yêu thương mến nhớ... Thái tủm tỉm nhìn bạn, mối nghi ngờ của Thái có thẻ xoá bỏ từ nay... Nhất định là hai người có chuyện gì rồi. Người đẹp như thế mà không có chuyện gì thì cũng vô lý... nhưng Thái lại nghĩ , chuyện nào thì việc gì đến mình ? Nghĩ đến đây thì Nông Lan quay lại phía chàng thân mật : - Chị Nông Lan chào chú Thái ! -
Đứng lên đáp lễ, nhưng Thái không bằng lòng lắm . Thái chợt nhớ lại câu chào bề chị của Quế Anh Trung Vân... Nông Lan còn kém tuổi mình...Đó là cái gàn của Thái. Dù có chuyện gì với Đức chăng nữa thì cũng làm chị ta sao được ? Đức đã về bình tĩnh, nhìn Thái mỉm cười trêu chọc. .
Nông Lan đưa Đức một bao thơ : Đúc cầm thơ, dịnh mở, nhưng ngập ngừng hồi lâu, quay lại phía Thái : - Thái nhớ không ? khi Thái cùng anh và đồng đoàn tới Phú Xuân thì biết bao tiếc hận, nhà vua Gia Long đã hành hình dã man mẹ con bà Bùi thị Xuân...Theo như đã dịnh Thái đi Nam, còn tôi đi tới bến hải thuyền Âu Cơ báo tin thất bại, nhưng dọc đường bị nhiều cản trở, gần mười ngày sau mới tới dịa điểm, hải thuyền Âu Cơ đã nhổ neo về Bắc vì Khắc Tỉnh Song Kê Đao đã đến trước báo tin, nên tôi nhân dịp nán ở Phú Xuân ít ngày để tổ chức lại các chi nhánh Song Lưu cho hợp với tình thế mới. Cho người về báo chị thì hơn tháng sau nhận được thơ của chị trách móc đủ điều khuyên tôi ở lại Đàng trong với ‘’ hạnh phúc mới ‘’. Ngạc nhiên, cho điều tra , thì ra anh chàng Song Kê Đao, vẫn chưa khỏi ghen càn, nói với chị là anh ta thấy Nông Lan và anh đi thuyền trên sông Hương gần Phú Xuân. Khám phá ra chính anh ta gây những cản trở trên đường bằng cách báo cho các cơ quan của chính quyền mới, vì thế anh mớt đến muộn ở nơi hẹn. Chị là nữ tướng, trí óc khoa học, thế mà cũng mờ quáng ghen tuông... Anh cũng mờ quáng giận chị, ở lại Phú Xuân, rồi công việc bn bề, thời gian qua nhanh., khi về Bắc thì đã bao đổi thay.. gập chị thì chị không còn đối xử với anh như xưa nữa. Anh cải chính , chị không trả lời . Thế sự làm chị đi vào thất vọng buồn rầu hơn anh. Lúc nào cũng nhắc đến xưởng dệt Dương Châu bị chính người mình tàn phá... anh nghiên cứu ngành y, chị đang trải qua thời kỳ thiếu phụ, sang thời kỳ gần ngũ tuần , trí khôn xuất chúng đến đâu cũng mất thăng bằng. Anh về Bắc nhưng cũng ít khi về nơi cư trú mới của gia đình... anh và chị cũng đã quen luôn xa nhau vì tình thế đấu tranh thời loạn. Anh sợ đọc thơ của chị.... thơ đây , chú Thái đọc h anh, nếu tin vui thì anh mới đọc. -
Khi này, từ mẫu đã ra ngoài đón đoàn người đi theo Bế Nông Lan. Đoàn này chưa có lệnh vào quán nên vẫn chờ ngoài đường. Trong quán chỉ có ba người. Thái từ chối.
Đức nhấn mạnh, Thái đành mở bao thơ, nhưng Thái không đọc thành tiếng :
-Quế Anh Dương Châu thôn nữ gửi anh Quốc Đức thương yêu, Nghĩ lại, thì ra em cũng nhi nữ thường tình như ai, đau lòng khi nguời tình chia sẻ con tim, lo lắng khi người tính xa vắng....’’việc lớn’’ đấu tranh anh vẫn nhắc, nhỂng lúc ấy chẳng còn ý nghĩa. Nay em đã hồi tỉnh, bình tĩnh tính suy thì chúng ta không thể là nhỂng lứa đôi thường tình trong thiên hạ mà lỗi cũng nơi em phần lớn. Em đã không trọn nhiệm vụ bẩm sinh thiên phú, luôn luôn bên cạnh người tình, xa lánh anh trong ham mê nghiên cứu học tập...hơn hai năm xa lánh chồng con, trên đảo vắng, cùng Phan Lão Trượng, Phan Vi Vi và hai cha dòng Tên đóng thuyền Âu Cơ , nhỂng mong sau này, cùng anh mênh mông biển cả đến những phương trời xa lạ học hỏi tài người... than ôi Âu Cơ đã thất bại trong nhiệm vụ đàu, người đàn bà làm nhỂng chuyện ngược đời là em, nghĩ lại thực gàn dở, tỉnh ra đã mun... trước đài gương thấy sắc dáng đổi thay, nhưng mỗi khi anh về, em vẫn nhìn anh và thấy anh qua nét dấu thời gian, còn qua ánh mắt anh nhìn em, em tưởng chỉ thấy nhỂng ánh nhìn bói soi y học ?
Anh thương yêu, tỉnh giấc đãu tranh, tình em cho anh nguyên vẹn thuả nào, yêu là chiếm đóng , nhưng yêu cũng là hy sinh cởi mở , hạnh phúc chung và hạnh phúc riêng của người tình là hai có thể sống chung mãn kiếp, phải không anh ? nghĩ thế nên em tìm thấy quân bình trí óc.
Em đã nghỉ ‘’việc lớn’’, em sẽ viết sách như anh muốn, và em trông nom săn sóc song thân anh và song thân em, hiện nay cùng mái nhà thanh bạch, nhưng bốn ông bà hạnh phúc vui tươi. Thân phụ anh và ông sinh em đều bị thương nhẹ trong trận Kinh Bắc, cố tật còn mang, nhưng vết thương tinh thần chắc nặng vô lường...Trở về trông nom gia đình mới khám phá ra giỂa hai con Quốc Bình và Chiêu Liên có điều gì khác thường. Chúng nó quấn quít bên nhau xuốt ngày . Thì ra là số mệnh của gia đình ta, em muốn nhắc lại chuyện anh và Quế Anh Trung Vân, nhưng cũng may, Chiêu Liên không phải là con chúng ta... em nghĩ nên giải tỏa cho hai con sau này thành vợ nên chồng, chắc anh không phản đối. Chúng nó đang đến lớn khôn. Từ ngày Quốc Bình nó biết Chiêu Liên không phải em gái nó say mê con bé, mà con Chiêu Liên cũng say mê Quốc Bình... Việc này em đã nhờ Nông Lan trông nom, canh chừng tránh sự chúng nó vượt vòng lễ giáo, trước khi quỳ lạy trước bàn thờ gia tiên...như chúng ta phải không anh ? Phan thanh Liễu, mẹ Chiêu Liên vẫn biệt tích, mà gia đình họ Trương Vĩnh Quy cũng không dấu vết, thế là chúng ta đơn phương quyết định vậy, anh nghĩ sao.? Em thương yêu con bé Thanh Mai mà chúng ta đặt thêm tên Chiêu Liên, như con gái chúng ta. Nếu nó thành con dâu thì càng hay...âu cũng là số trời... bây giờ em cũng tin...nhảm như mọi người. Tại sao em nhờ Nông Lan ? Nông Lan đến thăm em sau khi Âu Cơ về bến. Em mới hiểu tại sao Nông Lan khước từ không lên thuyền Âu Cơ vào Phú Xuân... Nông Lan không thể bỏ chi đoàn vừa thành lập ở thượng du, thế mà em nghe Song Kê Đao, yên trí Nông Lan theo anh đường b...Nhưng hai chị em có dịp hàn huyên tâm tình, cảm tình nẩy nở giữa đôi bên rồi em thương Nông Lan như người em gái... người em gái mà em không có, bố mẹ hiếm hoi chỉ có mt mình em như anh đã biết; Lan thú thực thương yêu anh từ ngày Thiện Lương, nhưng hai người chưa hề phản bi em...hai tiếng phản bi là Nông Lan dùng đãy...còn em cho chỉ là chuyện đời, không ai phản bi ai trên tình trường.
Em rất tin Nông Lan, con người hiên ngang quán xuyến. Nông Lan đã hoàn thành ‘’đại bản doanh’’ của chúng ta ở miền Cao Bắc , không phải nơi ‘’vạn đại dung thân’’ đâu, nhưng hệ thống phòng thủ kiên cố , an toàn...cũng có thể nói là trường cửu và nơi đó sẽ là hậu tuyến của Trung Vân.
Con cháu Song Lưu sẽ chia nhau ở hai nơi Trung Vân và Cao Bắc cho nên em không ngần ngại giao phó Quốc Bình và Chiêu Liên... Song Lưu tổ chức đại hi ở Đồng Du, Như ý đài...và sau đại hi đoàn viên sẽ phân tán vào bóng tối, tự lập, tự túc trong mọi ngành kháp các nơi trong đất nước. Anh và chú Thái có nhiệm vụ cực kỳ quan trọng là tổ chức những trạm liên lạc bí mật giúp đỡ đoàn viên...Em sẽ gập anh ở đại hội.
Thơ này còn mục đích là giải toả mọi vấn đề lương tâm cho anh và em Nông Lan... viết tới dòng này, lòng em thực sự cởi mở, đón nhận... em đùa hai người nhé. Thế là em tuân theo đạo luật gia đình của Gia Long: Nước ta chế độ đa thê , muốn lấy vợ lẽ thì phải cần có sự thoả thuận của vợ cả, sự thỏa thuận có thể bằng giấy tờ...mà im lặng của vợ cả cũng là ưng thuận... nay em xin thoả thuận bằng giấy tờ.. Vả lại, anh đã nghiên cứu y dược rất nhiều, em xin nói thẳng, tới tuổi nào, vấn đề nam nữ không quan trọng như xưa... em nghĩ rằng quan trọng hơn hết là sức khoẻ sinh sống tự nhiên của anh...nói thế chắc anh hiểu rồi... ngày ... tháng ...năm ... ký tên Quế Anh Dương Châu. Thái đọc xong, trả thơ Quốc Đức : - Anh Đức, không có gì buồn đâu. Chị cho phép anh đấy ! -
Đức cầm thơ , nóng ruội hỏi Thái : - cho phép ? cho phép ? cho phép gì đây? -
Thái : - thì xin anh và chị Nông Lan cùng đọc thì biết , - Thái nhấn mạnh tiếng chị để trêu chọc, rồi bỗng nghĩ đến chuyện mình vội vàng tiếp tục ,- nhưng anh Đức ơi , anh hãy coi chừng phụ nữ phức tạp tâm tình, em không biết chị có thực lòng cho phép hay chỉ thử lòng nam tử chúng ta mà thôi...Bạch Phụng và Cúc Xuyên thử lòng người em này quá nhiều ... diệu kế là mặc theo chiều gió yêu thương...rồi tùy cơ ứng biến...-
Đức đọc nhanh thơ, không nghe Thái đã nói gì, gấp thơ bỏ túi, ngượng nghịu nhìn Nông Lan. Nông Lan chắc không biết nội dung bức thư cho nên nàng bình tĩnh mời Đức , Thái ra cửa. Ghé tai Đức, Nông Lan nói : - Chị sai em đến đón anh và Thái về đại hội, nhưng những người có mặt hôm nay nơi đây là do sự tổ chức của từ mẫu Đào Hiên Khanh.... Đào từ mẫu là người cũ của chị đấy, bà lên thượng du vào cơ quan em rất đắc lực, nhiều sáng kiến, em vẫn chưa biết có phải chị sai lên cơ quan em không? Nhưng từ mẫu thương em như con gái, nên không bao giờ em hỏi...có lẽ cũng nhờ bà nên chị đã đón tiếp em như em gái, mà em biết chị thực tình, bởi vì thỉnh thoảng chị hỏi thăm em về Đào từ Mẫu. Tờ báo cáo của bà về em đã làm chị rất nhiều cảm tình cho em.Chắc là vì thế, còn hôm nay có nhiều ngạc nhiên cho Thái. -
Đoàn người ngựa vừa đến thêm, nghiêm trang chờ. Đến lượt Thái giật mình bồi hồi cảm động : trên cỗ xe Lưu Ly do La Cúc Xuyên cầm cương, có sư mẫu Kim Chi ,thân mẫu của Cúc Xuyên, mà ghế sau thì có sư bác Lương Trinh đang cúi mặt lần tràng hạt bên Đào Từ Mẫu. Nghiêm trang trên mình ngựa, Đinh Bạch Phụng nhìn Thái không chớp mắt. Sau Bạch Phụng, một đoàn thanh thiếu nhi nam nữ :Quốc Bình và Chiêu Liên, Nguyên Thành và Đông Xuyên, nhiều trẻ em khác đều trên ngựa, nghiêm trang đợi chờ như duyệt binh. Sau này được biết trong số đó có cả Vị An con Lương Trinh, và con gái nuôi của Giang. Thái bồi hồi vừa cảm động, vừa lo sợ. Cảm đng vì bao năm qua nay mới gập lại những người tình, nhưng lo sợ vì tất cả quá khứ tình duyên chợt hiện ra trước một thứ toà án mà thẩm phán tối cao là Đào từ mẫu. Nhưng trấn tĩnh vì thấy mọi người vui vẻ nói cười. Thái đến trước sư mẫu Kim Chi chắp tay cúi đàu. Sư mẫu hiền từ : - Ta miễn lễ cho con, cám ơn con đã ở bên Cúc Xuyên khi em nó còn trong tuổi khó khăn. Ta xa lánh , nương náu Phật đường đã bao năm , về trần tục để chịu phen thử thách, cõi lòng thanh thản được nhìn thấy con gái và con rể -
Thái định cải chính, nhưng Cúc Xuyên đưa mắt can ngăn, Thái đành vâng dạ cho xong. Thái quay về phía Lương Trinh, chắp tay cúi chào , khe khẽ : -Thái tôi xin chào em ! -
Lương Trinh vẫn tiếp tục lần tràng hạt : - Xin chư vị thập phương lượng thứ , đã từ lâu tai tôi không nghe rõ . -
Thái không biết nói gì thêm, đi về phía Bạch Phụng. Bạch Phụng nghiêng mình chào Thái, Thái cũng chắp tay, lễ phép, khách sáo đáp lại. Không lời trao đổi, nhưng Thái nhận được ánh nhìn yêu thương trìu mến của Phụng, Thái yên tâm đi đến bên hai con Nguyên Thành và Đông Xuyên. Hai con định xuống ngựa, Thái ra hiệu ngồi yên. Không khí nghiêm trang nghi lễ đè nén tâm hồn Thái. Không hiểu có phải Đào từ Mẫu cố tình như thế không. Mục đích nào ? Sau cùng, Thái nghĩ lại câu mình vừa khuyên Đức : thôi thì cứ mặc theo chiều gió, rồi tùy cơ ứng biến...
Nhưng khi Đức và Thái duyệt hết đoàn người ngựa thì bọn thanh thiếu nhi ríu rít nói cười. Không khí trở về vui tươi. Nông Lan nói hành trình là đi Đồng Du dự đại hội như đã định , không có việc gì khác. Nông Lan đề nghị Đức chỉ huy. Đức từ chối. Thái cũng từ chối. Nông Lan quay lại vẫy tay từ biệt lão bà chủ quán cũ, người này thay thế Đào từ mẫu , như đã thu xếp.
Nông Lan ra lệnh giao ngựa cho Đức và Thái , rồi đoàn thẳng hướng Đồng Du rong ruổi. Cả ngày ấy, Đức và Thái theo đoàn , sung sướng làm quen với mấy đứa con. Đêm ấy cắm trại ven rừng.
Hôm sau, sau khoảng hai mươi dậm, Nông Lan ra lệnh ngừng. một ngã tư : - Nhiệm vụ của Lan tạm ngừng nơi đây. Lan có việc cần rẽ sang đông, nhưng sẽ đúng hẹn ở Như ý Đài. Quyền chỉ huy giao lại cho Phụng và Xuyên. Đoàn cứ việc thẳng tiến, đi tiên phong có để lại dấu hiệu an toàn.-
Rứt lời cúi chào , giục ngựa sang Đông. Đức định đến bên Nông Lan thì nàng đã rời đoàn từ xa vẫy tay từ biệt. Đoàn tiép tục chừng một dậm, Đức ghé tai Thái : - Thái kín đáo trông nom đoàn nhé, còn tôi đi đâu, chắc Thái biết !-
Thái mỉm cười khe khẽ: - Người anh thương của em, em hiểu. Cứ yên trí , em sẽ kín đáo trông chừng, không bao giờ va chạm lòng tự ái của các nàng. Cứ việc đi. - Đức ghim cương chậm lại , không ai để ý, Đức giục ngựa phi bay phía Đông...
Thái lẩm bẩm một mình : có thời gian tranh đãu, có thời gian yêu thương, thôi mặc theo chiều gió, ứng biến tùy cơ.....