Lại nói về Trần Nguyên Thái từ biệt song thân, Bích Hương và mẹ con Lương Trinh, lên đường một sớm mai, tâm niệm kỳ này lên thẳng Trấn Bắc, không đi đông rẽ tây như trước.

Trên đường đi, một mình suy tư, tâm trạng biến đổi nhiều lần, khi buồn vui, khi chán chường thất vọng, lúc sung sướng nghĩ đến tương lai. Thực vậy, trong khoảng mấy ngày mà biến đổi bất ngờ: chàng đã lấy vợ mà không có vợ…không làm chồng, không làm bố mà lại có con ! Sau cùng nhún vai, nghĩ rằng số mệnh chàng là số mệnh của hiệp khách muôn đời…chuyện vợ con đâu có quan trọng...chuyện vừa xảy ra chỉ là hình thức, chỉ là một hành động hiệp liệt mà thôi. Có cũng như không. Không thèm nghĩ đến nữa.

Nhưng nhiều lúc hình dung Lương Trinh trong trí óc. Ôi, đôi mắt sáng to, thực to, nhưng ánh nhìn sợ sệt, cả cái khuôn mặt từ bi hiền hậu…nhưng không bình thản…ánh mắt, nét ngài của một con vật bị thương người ta sắp đem lên bàn mổ hy sinh ! Sao mà thương thế ? Mong rằng nàng sống trong gia đình mình sẽ tìm thấy hạnh phúc hồi sinh…cho nên, cho nên lúc chia tay, mình đã gây cho nàng biết bao hy vọng, mình đã nắm đôi tay nàng run run trong tay mình, mình hứa hẹn mau trở về, mình đã đặt nụ hôn trên trán bé Vị An, bây giờ cũng như con mình…

Nguyên Thái tiếp tục suy tư…hay là mình yêu Lương Trinh mà không biết ? Tại sao mình đã chấp nhận dễ dàng giải pháp trói buộc mình vào hôn nhân ? Nước da trắng ngà của nàng…vì ăn chay từ thuở nhỏ, trắng xanh, cho nàng một dáng dấp mong manh đáng thương quá ? Hiện thời chắc chắn là nàng yêu thương vì chịu ơn mà thôi…Suy nghĩ lôi thôi hồi lâu, tặc lưỡi, nhún vai nhìn đường xa tiến bước.

Chợt nghĩ ra điều gì vội ngồi bên một gốc đa. Do dự vài phút, rồi tháo cái cẩm nang gấm nhỏ đeo bên thắt lưng. Khi chia tay, La Cúc Xuyên trao cho chàng túi gấm, nói rằng:

- Anh phải thề với trời đất, là khi nào anh thành hôn với ai, anh mới có quyền mở cẩm nang này -

Nguyên Thái nghĩ thầm, trò chơi con trẻ ! Thế mà mình đã giữ bao nhiêu lâu không tò mò mở coi. Giờ đã đến lúc vì…vì…mình đã lấy vợ…(Sau một lúc, lại ngập ngừng)…như thế chưa phải là lấy vợ ?

Cuối cùng, tặc lưỡi. Thôi, bây giờ coi như mình đã có vợ rồi. Ta hãy chấm dứt trò chơi con trẻ với Cúc Xuyên.

Mở túi da, một hương thơm tỏa ra nhắc nhở hương thơm quen thuộc của La Cúc Xuyên vẫn dùng trên tóc. Nguyên Thái ngạc nhiên, cẩm nang kín đáo đến nỗi bao ngày tháng đã qua mà hương thơm như ngày từ biệt. Trong túi một tờ giấy gấp nhỏ, thực nhỏ, ghi mấy dòng chữ sau đây:

Trần quân yêu dấu,

"Ngày hôm nay, anh từ biệt Thạch Đào. Em không còn phương kế nào để giữ anh ở lại nơi đây…Đêm cuối cùng anh đã trốn tránh chạy xuống công quán…cũng phãi, nếu anh ở lại La gia thì em đã…hiến dâng anh tất cả, tất cả. Em là thiếu nữ sơn lâm, không biết nói năng ý nhị kín đáo như các thiếu nữ thị thành. »

« Anh bỏ đi, em đau lòng khôn nói. Em chạy lên vườn đào cầu cứu đại thúc. Rồi một sự thực đã đến với em, sự thực này làm cho em một đêm mà già nửa đời người ! Đại thúc đã nói rõ thân thế em. Đại thúc kể hết, kể hết cả những hành động tàn ác đối với gia đình, đối với mẹ em, của bố em, bố đẻ của em đã bị Trời Phật trừng phạt từ lúc em chưa đầy tuổi tôi. »

« Sau cùng, đêm ấy, đại thúc và tất cả gia đình, giao cho em túi châu báu, cái túi châu báu đã làm cho bố em gây nên tội ác. Tất cả gia đình cho phép em đi theo anh, còn túi châu báu sẽ góp vào quỹ trường Trấn Bắc. Cả gia đình lại cho phép em đi theo anh với tất cả cái tự do, tự lập của con gái sơn lâm. »

« Em vô cùng sung sướng lạy tạ đại thúc và gia đình, sửa soạn đi theo anh…đầu anh không đồng ý. Nhưng chợi nghĩ lại, em vô cùng lo ngại, em chỉ sợ không xứng đáng làm bạn đường đời của anh. Cái xấu xa tàn ác của bố em có truyền lại cho em không ? Em bắt đầu nghi ngờ cả em ? Nghĩ lại đêm bố trí trận Thạch Đào, sáng sau, mấy lần, em định giao vị trí cho phó tướng, rồi lẻn sang nơi anh án binh, rồi lúc em nẩy ra ý nghĩ yếm thế, muốn cả hai chúng ta trận vong ngày ấy ! »

« Ngỏ ý với đại thúc, người nói rằng anh sẽ là cứu cánh tinh thần của em sau này, nhưng Đại thúc nói rằng anh và em không có duyên số vợ chồng chính thức. Đại thúc biết em yêu thương anh và Đại thúc rất quý mến anh. »

« Đại thúc hy vọng sau này, dù anh thành gia thất rồi, anh và em Cúc Xuyên của anh sẽ là đôi chim liền cánh trên đường hiệp liệt, con đường số kiếp của chúng ta. »

« Em nói rõ là em không đòi hỏi gì hơn những phút yêu thương mà chúng ta sẽ ngẫu nhiên gặp trên đường đời. Em Cúc Xuyên của anh sẽ giữ gìn tuyết sạch giá trong để xứng đáng làm người vợ không chính thức của anh… »

« Anh đi rồi, hôm sau, em cũng sẽ lên đường đi tìm mẹ. Lộ trình của em sẽ qua các ngôi chùa rải rác vùng sơn lâm, và em sẽ qua thăm các nơi cấm tu của các dòng đạo Gia Tô, trước khi về Trấn Bắc. Túi châu báu thì chính Đại thúc mang về Trấn Bắc nay mai. »

« Còn đây là chương trình phiêu du của em:

Theo sau một danh sách các nơi có sơn tự và nơi có cấm tu viện dòng Gia Tô và ngày tháng dự định đến nơi.

Đoạn thêm, Cúc Xuyên viết:

« Đêm qua lên thăm Đại thúc ở vườn đào, em đi qua các chiến trường, tưởng như nghe thấy hồn sĩ tử khóc than ở Thổ Lục, Thổ Hồng. Thạch Đào của chúng ta coi như giang sơn tổ quốc nhỏ bé, thắng được ngoại xâm, nhưng vết tích chiến tranh còn lâu mới hàn gắn. Chị Nguyệt Hà và anh Quý ở lại Thạch Đào để xây dựng lại đập hồ Thanh Thiên… »

« Năm năm nữa, đúng ngày nay em sẽ trở về, hẹn gặp anh ở vườn đào, nếu không được gặp anh ở Trấn Bắc… »

Thơ Cúc Xuyên làm cho Nguyên Thái buồn rầu. Thì ra Cúc Xuyên cũng như mình gia trước tuổi vì chiến tranh ; thương yêu Cúc Xuyên vô cùng, quyết định gặp nàng sớm càng tốt. Nghĩ đến lời hứa hẹn của Cúc Xuyên chăng ? Lời hứa hẹn của nàng, tự do, tự nhiên làm cho Nguyên Thái bỗng nhiên trút bỏ tội lỗi lương tâm, nếu có chuyện xảy ra.
Tính lộ trình, Cúc Xuyên sẽ có mặt ở bản Điền Sơn năm ngày nữa. Nguyên Thái sẽ tới nơi trước ba ngày.

Nguyên Thái đến Điền Sơn vào khoảng giờ Thìn, sau hai ngày hành trình cấp tốc, đêm ngủ ở rừng núi dọc đường. Nóng lòng gặp Cúc Xuyên, bồn chồn tấc dạ, ngồi đứng không yên, quên cả phong cảnh Điền Sơn, gần tương tự Trà Bàn. Phong cảnh tuyệt vời tuy nhỏ hơn Trà Bàn.

Điền Sơn chỉ có một quán trọ nhỏ, tên là Song Liễu lữ quán, xây dựng bên cạnh khu chợ. Chợ chỉ họp hai lần một tháng. Khi Nguyên Thái tới nơi không phải phiên chợ nên hàng quán vắng teo. Quán trọ tên Song Liễu vì ở mặt sau có một mảnh hồ nhỏ nước trong xanh, bên bờ có đôi cây liễu cạnh nhau, lá cành quấn quít như đôi tình nhân, đùa cợt mặt hồ. Chủ quán nói rằng khi ông ta đến đây thì đã thấy hai cây ấy mọc sát bên nhau như vậy, không biết tự nhiên hay ai đã tinh nghịch trồng lên. Có nhiều họa sĩ qua đây, cho nên trong sảnh đường, trên tường treo tám bức vẽ, tám tác giả, mỗi người tả đôi liễu một cách,. Quán rất nhỏ, chỉ có năm buồng trên lầu, tất cả đều có cửa sổ, mở ra đường và hồ Song Liễu. Nguyên Thái rất mừng và tin rằng nếu Cúc Xuyên qua đây đúng hẹn, thí chắc chắn chàng sẽ gặp ngay ở quán trọ này. Điền Sơn ghi trên lộ trình của Cúc Xuyên vì ở bên kia dãy núi có chùa sư nữ tên là Điền Sơn Tự. Muốn lên Điền Sơn Tự phải mất cả nửa ngày, đường núi cheo leo. Tiện dịp, ngày hôm sau, Nguyên Thái lên chùa từ sáng sớm, định tâm giúp Cúc Xuyên tìm tông tích của Ngô Kim Chi, mẹ Cúc Xuyên.

Nguyên Thái trở về quán thì trời đã tối mịt, thất vọng, sư bà Điền Sơn cho biết trong chùa không có ai khác, ngoài sư bà và một ni cô người làng Điền Sơn. Nhớ lại, sư bà thêm rằng cách đây bảy tám năm, có một bọn bốn ni cô qua chùa tá túc, rồi tiếp tục hành trình về phía Tây. Hình như đi thỉnh kinh nơi nào, sư bà không nhớ rõ. Tài liệu quá mong manh. Cũng hài lòng: như vậy, khỏi phải mất công lên Điền Sơn Tự.
Còn hai ba ngày nữa mới gặp bạn gái, Nguyên Thái dành thì giờ quan sát thung thổ, súc vật, thổ sản và dân gian trong vùng. Những chi tiết quan trọng, khác biệt từng vùng đều có ghi chép trong Viễn Trình Nhật Ký, ngoài những sự kiện mà chàng đã thủ một vai hay chứng kiến.

Điểm đặc biệt ở Điền Sơn là dân chúng rất ít đi lại trong đường phố, hay trên các lối mòn của rừng ruộng. Thoảng hoặc gặp ai trên đường đi thì người ấy hấp tấp vội vàng và tỏ ra tránh xa kẻ lạ. Nguyên Thái chưa bắt chuyện được với ai ngoài đường phố. Trái lại trong nhà, trong tiệm thì họ cũng cởi mở chuyện trò. Điểm đặc biết ấy không phải vì công việc đồng áng, và cũng chẳng vì chưa đến ngày phiên chợ.
Buổi tối, sau bữa cơm sạch sẽ, tươm tất, ngon lành, trong một chầu trà ở sảnh đường, Nguyên Thái đem mối thắc mắc hỏi chủ quán Song Liễu, người này có vẻ e ngại, khe khẽ trả lời:

-  Không có gì lạ đâu, đấy là tập quán của dân chúng vùng này, xin công tử đừng để ý -

Nguyên Thái không tin lắm, không toại nguyện vì lời giải thích ấy, lại thoáng gặp ánh nhìn e ngại của chủ quán khi ông liếc sang bàn thực khách cuối phòng. Mùa này như đã nói, quán Song Liễu vắng khách, năm phòng ngủ mà chỉ có một mình Nguyên Thái là khách lạ viễn phương, còn những thực khách đều là người Điền Sơn, quen dùng cơm tối nơi đây.

Bốn thực khách cuối phòng theo như phong cách, cử chỉ, và những võ khí đeo bên thắt lưng, có thể là nhân viên cảnh sát an ninh trong vùng, chắc hẳn võ nghệ cao cường, còn hai bàn ăn khác thì toàn dân hàng phố, vài chủ tiệm…và một lang y đã biết, vì ông ta giải thích rõ ràng cho Nguyên Thái vì mấy thứ cây cỏ y được đặc biệt chỉ có ở vùng này.

Bốn thực khách đáng chú ý nói trên, sau bữa cơm,  gọi mỗi người một bình rượu, vừa uống rượu, vừa chơi bài của Trung Hoa, gọi là « thín cẩu ».

Bỗng một người trong bọn đến bàn Nguyên Thái:

- Tôi đến giờ đi tuần, xin nhường chân  cho Trần công tử…công tử cứ chơi hộ, tôi để sẵn tiền rồi…Chúng tôi chơi nhỏ, giải trí thôi, không ăn thua đâu…chừng đầu giờ Hợi, tôi trở lại. -

Người này trạc tứ tuần, ăn nói từ tốn. Quả nhiên như phỏng đoán, người này là nhân viên cảnh bị đoàn. Nguyên Thái không uống rượu mà cũng không thích cờ bạc, hay nói cho đúng không có cái kiên nhẫn để đánh bạc, dù là giả trí. Đôi khi chơi cờ tướng, chàng giải quyết mau lẹ, dù thua, dù được, không thành vấn đề. tại sao người này biết tên mình ? Không có gì lạ, chắc hẳn vì người này coi sổ ghi người thuê phòng.

Chàng đứng lên, vòng tay:

-Ngu điệt xin kính chào thúc thúc, ngu điệt không biết uống rượu, mà cũng không biết chơi bài, xin cám ơn thúc thúc, thúc thúc cho phép dịp khác ! -

Trước lời từ chối lễ phép, người này không giận, quay lại bàn, nói với bọn kia chơi tay ba, rồi đi thẳng ra cửa.

Nguyên Thái cáo từ chủ quán, lên phòng. Khi tới cầu thang, chợt nhìn thấy bà chủ quán Song Liễu trong bếp, chàng rẽ vào, định tâm hỏi và về một món ăn tráng miệng mà chàng vừa thưởng thức, món ăn vừa giản dị, rẻ tiền, theo giá như ghi trên thực đơn. Đó là món khoai lang nghệ, vàng đỏ, ngọt như đường, tẩm bột rán, ngoài thì dòn tan, mà trong thì mịn tan trên đầu lưỡi. Theo thói quen, khi tới mỗi vùng, có món ăn ngon, Nguyên Thái cũng ghi trong Viễn Trình Nhật Ký.

Sau khi cho Nguyên Thái cách thức chọn khoai, và phương pháp hỏa đầu, bà bỗng kéo chàng ra trước lò bếp, làm như chỉ bảo về nấu ăn, bà khẽ bảo:

-  Cháu phải coi chừng bọn ấy, bề ngoài thì hiền hòa tử tế nhưng bề trong thì hung hãn có một không hai đấy. Họ là thủ hạ của thổ hào Đinh, tên Đạo Dũng, chắc chưa ai nói cho cháu biết đâu, vì ở Điền Sơn ai cũng sợ. Trước kia còn ông thân sinh, tên Đạo Túc, thì mọi người kính nể, vì ông ta hiền hậu, nho phong. Từ ngày ông mất đi, Đạo Dũng kế nghiệp, mua thêm nhiều ruộng đất, rồi bỗng trở nên giàu có, chiêu tập thủ hạ hàng mấy trăm người. Hàng phố ai ai cũng phải đóng tiền hàng tháng, gọi là thuế an ninh. Trước đây quán Song Liễu của chúng tôi cũng phải đóng tiền khá nặng, nhưng từ ngày con trai tôi nhập bọn, không phải đóng nữa. Nhưng thực ra tôi không muốn nó nhập bọn này, làm nhiều việc thất đức, ông nhà tôi cấm đoán, mắng mỏ, nó bỏ ngoài tai. Nhiều chuyện lắm, không nói hết được…Ngày mai, phiên chợ Điền Sơn, phiên chính rất lớn, nếu có điều gì trái tai, ngang mắt, cháu đừng can thiệp mà vạ đến thân, già này xin khuyên cháu thế thôi. Nhìn cháu lại nhớ đến thằng con, ba bốn tháng nay nó không về nhà. -