Dứt lời , anh cầm nón úp lên đầu và quay ra . Chờ anh kéo xe đi khỏi . Tịnh quay xuống nhà , vui vẻ bảo Duyên : - Cô có công tác rồi . Mừng cho cô , sáng mai đi Hải Phòng . Duyên giật mình , nghĩ ngay đến Minh , sửng sốt kêu lên : - Sáng mai hở chị ? - Ừ ! Sáng mai sẽ có người đến tận đây đưa cô ra ga xe hỏa . Đến Hải Phòng sẽ có người đón ở dưới ấy ! Duyên vừa nhóm bếp , lặng người ngồi yên nhìn ngọn lửa bập bùng trước mắt . Cô nhớ lại những ngày mới đến đây , cô chỉ nóng lòng muốn đi công tác , bất cứ công tác gì , bởi thời gian chờ đợi làm Duyên mệt mỏi chịu không được . Nhưng rồi Duyên lại gặp Minh . Tự dưng cô thấy lưu luyến Hà Nội , chẳng muốn đi đâu nữa . Thôi thì cứ ở đây đóng vai người làm mướn không công cho ông Chu , miễn là mỗi chủ nhật đến ngồi với Minh là hạnh phúc lắm rồi . Hóa ra trời không chiều lòng người . Mới nối lại chút tình xưa đã vội chia ly . Duyên nao nao buồn muốn trào nước mắt . Ngẫm nghĩ một chút , Duyên mạnh dạn bảo Tịnh : - Mai đi rồi ạ ! Chị có vội gì không ? Không thì chị nom hộ em nồi cơm . Em chạy ra chợ một tí ! Tịnh đang lấy quần áo , định đi tắm . Chị ngừng tay hỏi lại : - Mua bán gì mà ra chợ ? Đi công tác , đừng có khuân vác nhiều cho nặng ! - Không ! Em chỉ mua vài thứ lặt vặt thôi . Tịnh vắt cái quần đen và cái áo cánh nâu lên giây phơi , tiến lại sau lưng Duyên , ngồi xuống và bảo : - Ừ ! Cô để đấy cho tôi . Cô đi đi ! Nhớ là đi đường xa , càng nhẹ nhàng càng tiện . Không phải lúc nào cũng xuôi chèo mát mái đâu ! Tôi đã có lần lên xe hỏa , ngồi được một lúc rồi , lại phải giả vờ đi giải rồi bỏ trốn vì thấy có hai thằng khả nghi ngồi cùng toa với tôi . Tôi đoán là mật thám , nên phải tìm cách thoát thân . Hành lý tôi quăng hết cả lại Duyên hững hờ đáp : - Thế à chị ! Em chả mang gì nhiều đâu ! Có mấy bộ quần áo thôi ! Rồi Duyên đứng dậy , lấy nón đi thẳng ra cửa , không nói với ông Chu lời nào . Cô bước thật nhanh tới nhà Minh , mặc dù trong lòng không hy vọng gì gặp được Minh . Cô hồi hộp cắm đầu đi như chạy , không thèm nhìn phố xa hai bên . Đến trước nhà Minh , Duyên ngước lên và mừng thầm vì thấy cửa sổ vẫn mở . Cô trông sang bên kia đường . Ông Sửu ngồi một mình đang cặm cụi khâu mũ . Cô mạnh dạn tiến lại , đẩy cánh cổng gỗ và leo cầu thang lên gác . Cô gõ mấy tiếng nhè nhẹ rồi nghe giọng của Minh hỏi vọng ra : - Ai đấy ? Duyên hồi hộp ghé sát miệng vào cánh cửa và đáp : - Em đây , anh Minh ! Mở cửa cho em với ! Minh đang cởi trần ngồi viết bài , vội mặc áo , tiến lại tháo then cửa . Khi cánh cửa mở hẳn ra , anh sửng sốt thấy Duyên , vội kéo cô vào hẳn bên trong và đóng cửa lại . Anh ngơ ngác chưa nói được lời gì thì Duyên đã vội vàng bỏ nón và run run bảo : - Em lại chào anh . Mai em đi rồi ! Vừa nói , Duyên vừa uể oải ngồi xuống mép giường . Minh kéo cái ghế lại gần hơn , ngồi đối diện Duyên và hỏi : - Mai đi rồi ư ? Đi đâu ? Duyên thở mạnh , giọng bùi ngùi : - Chả cần biết là đi đâu ! Chỉ cần biết là em đi rồi thì không biết có còn gặp anh được nữa hay không ! Thành thử em mới đánh liều chạy lại đây ! Nói được có bấy nhiêu , Duyên thấy nghẹn ngào trong cổ , đôi mắt chớp nhanh như sắp khóc . Minh kéo cái ghế lại gần hơn chút nữa rồi xúc động nắm lấy bàn tay Duyên đang đặt trên đùi . Minh tưởng vậy là đã đi quá xa rồi , không ngờ Duyên rút bàn tay ra và bất ngờ ôm choàng lấy Minh , ghì thật chặt và ngả đầu trên vai Minh . Minh đứng dậy , kéo Duyên đứng lên theo . Anh nhè nhẹ lôi Duyên nằm xuống chiếc giường nhỏ trải manh chiếu cói đã sờn nát từng mảng khá lớn . Duyên mềm người buông xuôi . Hai người nằm nghiêng , quay mặt vào nhau . Duyên vừa cảm động vừa xấu hổ , hai mắt cứ nhắm nghiền lại . Minh thấy rõ toàn thân Duyên đang run rẩy trong tay anh . Lâu lắm, Duyên mới thủ thỉ : - Sáng mai em đi sớm ! Em cứ tiếc là mới gặp anh thì phải xa anh ! Minh mủi lòng nói : - Thôi . Không nhắc đến việc ấy nữa ! - Vâng . Không nhắc đến nữa . Cả tuần nay em cảm động lắm . Đêm nằm , em nhớ anh không tài nào ngủ được ! Anh đã cho em được những ngày hạnh phúc ! Dù mai này ở đâu , làm gì , suốt đời em sẽ không quên được ngày hôm nay ! Bàn tay Minh xoa nhè nhẹ trên lưng Duyên qua lớp vải thô . Anh hỏi một câu thừa thãi : - Hoãn lại , đừng đi vội , được không ? - Làm thế nào hoãn lại được . Lấy cớ gì mà hoãn ? Minh thọc hẳn tay vào hai lớp vải áo của Duyên . Anh thấy Duyên rùng mình nổi da gà khi tay anh đưa từ thắt lưng cô lên gần tới cổ . Rồi Minh nằm lùi xuống , úp mặt vào ngực Duyên . Duyên vẫn không có phản ứng gì và Minh cũng không tiến xa hơn nữa . Hai người cứ ôm ghì nhau một lúc , rồi Duyên buông ra và buồn bả ngồi dậy : - Thôi , em phải về . Đi lâu quá không được ! Minh ngơ ngác hỏi : - Ô hay ! Mới lại đây có một tí mà đã đòi về ! Duyên lau nước mắt , nghiêm mặt nói : - Em có muốn về đâu ! Em muốn ở bên anh suốt đời , nhưng không được . Thôi thì đành vậy ! Minh cũng ngồi lên , thòng hai chân xuống sàn . Duyên cắn mạnh vào vai Minh và cầm nón lên : - Thôi , em đi anh nhé ! Minh vẫn ngồi trên giường , giằng cái nón trong tay Duyên , quăng sang bên cạnh . Rồi hai tay anh nắm hai bàn tay Duyên , kéo cô xuống . Giọng anh tha thiết : - Ở lại với anh một tí nữa ! Biết bao giờ mới gặp lại ! Duyên xuôi theo , nằm úp trên người của Minh . Duyên bảo : - Em đi vài hôm , chắc anh quên em ngay chứ gì ! Đàn ông các anh có biết thương nhớ là gì đâu ! Nói dứt câu , Duyên trườn xuống , nằm nghiêng quay mặt về phía Minh . Minh quàng tay ôm lấy lưng Duyên , bàn tay từ từ đưa xuống đặt trên mông Duyên . Trước giờ chia ly , anh thấy cần phải nói với Duyên những lời nồng nàn vì biết chắc chuyện hai người sẽ không đi đến đâu . Anh bảo : - Nếu em sợ anh là kẻ xa mặt cách lòng thì tốt nhất là em đừng đi . Cứ ở lại đây với anh Duyên cảm động trào nước mắt : - Được thế thì còn gì bằng ! Em chỉ xin hứa với anh một điều rằng : Từ hôm nay , em xem như em đã có chồng . Nếu trời không cho em làm vợ anh , thì chả bao giờ em lấy ai nữa ! Minh biết đó là những lời chân tình xuất phát từ tâm khảm của Duyên làm anh , tuy không yêu Duyên lắm , mà vẫn thấy cảm động . Anh bảo : - Anh hiểu lòng em rồi ! Thôi thì đành phó thác cho định mệnh vậy ! Rồi hai người cùng im lặng . Một lúc sau , Duyên cương quyết vùng dậy giã từ . Minh lại níu kéo : - Đàng nào sáng mai cũng đi rồi , ở luôn đây với anh đến tối . Về làm gì cơ chứ ? Duyên trố mắt nhìn : - Ơ hay ! Rồi ăn nói làm thế nào với người ta ! Em bảo với chị Chu là em chạy ra chợ một tí rồi về ngay ! Từ nãy đến giờ cũng lâu lắm rồi ! Minh chả bịết nói làm sao , đành bùi ngùi đưa Duyên xuống tận chân thang và ân cần dặn : - Dù đi đâu , làm gì , cũng phải hết sức cẩn thận . Em cố gắng giữ gìn , mai kia thế nào mình cũng có ngày gặp lại nhau ! Duyên gật đầu , đội nón lên và đẩy cửa bước ra ngoài .
*******************
Những ngày cuối năm 1929 , Tỉnh Đảng Bộ Quốc Dân Đảng Bắc Giang phải đối phó với một cơn khủng hoảng nặng nề . Khởi đầu là do xưởng chế bom tại nhà đồng chí Lương Văn Trạm ở làng Mỹ Điền bị phát nổ , chẳng những gây thiệt hại cho nhân mạng cho ba đảng viên đang cặm cụi tai chỗ , mà ngay sau đó , hàng loạt người quen vẫn thường lui tới nhà đồng chí Trạm đều bị theo dõi và sa lưới mật thám . Bắc Giang , cách Hà Nội hơn 50 cây số , là quê hương của Nguyễn Khắc Nhu , của chị em cô Bắc cô Giang , cho nên khí thế cách mạng lúc nào cũng chan hòa trong quần chúng . Đó là một trong những cái nôi chủ yếu đang vội vã chuẩn bị sản xuất vũ khí và in ấn truyền đơn cho ngày tổng khởi nghĩa gần kề . Khi màng lưới mật thám cùng với hương lý địa phương rầm rộ bủa vây Bắc Giang thì Xừ Nhu đang ở Sơn Tây cùng với Nguyễn Thái Học . Cô Giang đang làm công tác binh vận trên Yên Bái . Còn Phó Đức Chính thì đang có mặt ở nhà Nguyễn Tiến , tức Lý Cả , bên làng Võng La , huyện Thanh Thủy , tỉnh Phú Thọ , chờ gặp Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu để thảo kế hoạch cụ thể cho ngày trọng đại sắp tới . Phú Thọ cách Sơn Tây chỉ có con sông Đà . Làng Võng La nằm sát bờ sông , đại đa số dân chúng và ngay cả các hương chức trong làng đều là cơ sở nuôi dưỡng lực lượng chống Pháp , triệt để ủng hộ Quốc Dân Đảng . Vì vậy , Nguyễn Thái Học mới hẹn với Phó Đức Chính và Nguyễn Khắc Nhu họp mặt tại vùng an toàn này . Hôm ấy , từ Sơn Tây , Xừ Nhu và Nguyễn Thái Học đón chuyến đò ngang qua sông . Họ đi chung một con thuyền , nhưng làm như không biết nhau để tránh chuyện bất trắc . Nguyễn Thái Học mặc quần áo nâu , đầu đội nón lá , đi chân đất , gánh hai thúng củ nâu xuống thuyền . Từ sau vụ Bazin , bị hồi đồng đề hình tuyên án khiếm diện , Nguyễn Thái Học bôn ba nay đây mai đó , liên tục cải trang , đóng đủ các vai trò từ trí thức đến lao động để qua mắt các trạm kiểm soát . Ở Bắc Ninh , có lần sau buổi họp bị lính khố xanh bao vây , ông điềm nhiên thay áo dài khăn đống , cắp cặp che ô , tự xưng là nho sinh Huyện cử xuống làm biên bản . Đám lính hòan toàn không ngờ vực . Ông lợi dụng lúc chúng không để ý , tìm đường tắt trốn ra khỏi làng . Hôm khác , ở Hải Dương , ông ngủ tại nhà một nông dân , bị mật báo , đích thân quan Huyện Kim Thành dẫn lính cơ xuống bắt . Ông thay quần áo nhà quê , đầu đội nón lá , vác cuốc ra làm việc chung với nông dân . Lính tráng hò hét sục sạo quanh nhà . Ông ung dung đi ngay trước mặt mà chúng không biết . Lần khác , ở Hải Phòng , chính ông làm người kéo xe cho đồng chí Nguyễn Văn Chấn vào thành phố . Bao nhiêu lần ông thoát hiểm trong đường tơ kẻ tóc nhờ sự bình tỉnh , gan dạ và ứng xử vô cùng nhạy bén . Có khi ông giả làm nhà sư đi khất thực . Có lúc ông làm thợ đóng cối len lỏi từ làng này sang làng khác . Bản tính tự tin lắm khi đến độ liều lĩnh , giúp ông hoạt động đắc lực cho đảng , nhưng cũng làm nhiều đồng chí khác lên ruột . Lê Hửu Cảnh thường lên tiếng trách ông : - Vận mệnh của đãng , tính mệnh của hàng nghìn đồng chí nằm trong tay anh . Mong anh đừng khinh xuất ! Nói chung , ai cũng lo cho ông và cho đảng . Nhưng ông lại có lý luận khác . Ông thường nhắc đi nhắc lại : - Lãnh đạo không thể cứ ngồi yên một chỗ mà chỉ tay năm ngón ! Chúng ta làm cách mạng chứ chúng ta không nắm chính quyền . Nắm chính quyền thì có thể ra lệnh . Làm cách mạng thì phải đồng lao cộng khổ với quần chúng ! Ý nghĩ ấy luôn luôn dẫn giắt hành động của ông , khiến ông miệt mài lên đường , lao vào những chỗ hiểm nguy mà không đắn đo . Phải nói thêm rằng , Nguyễn Thái Học nhiều phen thoát nạn cũng vì được quần chúng hết lòng đùm bọc . Thậm chí trong trường hợp nguy kịch bủa vây tứ phía , có những người yêu nước thầm lặng còn sẳn sàng đóng vai Nguyễn Thái Học giả , hy sinh thay thế cho đảng trưởng . Hôm nay , trên chuyến đò ngang , Nguyễn Thái Học giả làm người đi bán củ nâu vì nghề này đang rất thịnh lúc bấy giờ ở bất kỳ thôm xóm nào . Nguyễn Khắc Nhu thì mặc áo the thâm , cắp tráp đen , giả làm thầy lang , vừa đi bắt mạch bốc thuốc , vừa xem bói cho thiên hạ . Qua sông , đặt chân lên bờ Võng La là yên lòng rồi vì làng này nằm trong vòng tay che chở của quần chúng . Bước vào nhà Nguyễn Tiến , Xứ Nhu xăm xăm đi thẳng lên hè . Phó Đức Chính đang đứng chờ sẳn , đưa mắt nhìn ra đường , ở đó có những thanh niên chia nhau canh gác , vừa là thông tin vừa là bảo vệ cho cách yếu nhân của đảng . Xứ Nhu theo Phó Đức Chính vào nhà . Chủ nhân Nguyễn Tiến đang ngồi hút thuốc lào trên sập gụ , vội đứng dậy bước xuống đón : - Quan bác đi đường có vất vả lắm không ? Chúng em chờ sốt cả ruột ! Xứ Nhu đặt cái tráp trên bàn và cười thoải mái : - Cảm ơn ông Cả hỏi thăm . Nhờ giời , êm xuôi cả ! Anh Học cùng đi một chuyến đò với tôi . Nhưng lúc lên bờ tôi bảo anh ấy chậm lại một tí , để tôi dò đường trước . Chắc cũng sắp đến nơi ! Phó Đức Chính rót nước chè vào bát và góp tiếng : - Cẩn thận như thế là phải ! Tuần trước ở Hải Phòng , ông Tùng với ông Ngọc cùng đi công tác trên một chuyến xe hỏa . Ngồi chung một toa , nhưng người đầu này người đầu kia . Không ngờ mật thám theo dõi và nhận diện được ông Tùng . Chúng bắt trói ngay trên xe . Lúc chúng dẫn đồng chí Tùng đi ngang qua trước mặt ông Ngọc , đồng chí Tùng lờ đi làm như không quen biết . Nhờ thế mà ông Ngọc mới thoát ! Nghe nhắc đến việc đồng chí của mình bị bắt . Xứ Nhu buồn vời vợi . Cả ngày chỉ toàn là hung tin đến dồn dập . Ông toan lên tiếng thì Phó Đức Chính nhìn ông nói đùa : - Bác Xứ đóng vai thầy bói mà chưa bói cho tôi một quẻ nào . Hay là nhân tiện đây , bác thử gieo thử một quẻ xem vận hạn tôi lành dữ thế nào ! Xứ Nhu cũng vui vẻ cười theo : - Tôi gieo quẻ thì quẻ nào cũng thấy mình giết được giặc Tây ! Ấy vậy mà thực tế thì mình chưa làm gì được nó , nó lại cứ giết hại người của mình ! Thành ra tóm lại chả nên xem bói nữa ! Xứ Nhu lên ngồi xếp bằng trên sập gụ , đỡ tách nước chè từ tay Phó Đức Chính và hỏi : - Chú sang đây lâu chưa ? Phó Đức Chính kéo cái điếu bát lại trước mặt , vừa vê thuốc lào vừa đáp : - Thưa . Em ở đây đã hai hôm . Anh Lý Cả với em cứ lóng ngóng mãi , chỉ sợ anh với anh Học gặp chuyện bất trắc dọc đường ! Lý Cả tức Nguyễn Tiến chen vào : - Vâng . Quả có thế . Ngày nào chúng em cũng bắt tụi nó ra đón ở bến Chài . Hôm qua , anh Chính giả vờ ngồi câu cá cả ngày ở ngoài ấy để chờ Quan Bác và anh Học. Phó Đức Chính cười phụ họa : - Ngồi câu cá cả ngày mà chả được con cá nào ! Xứ Nhu cảm động nhìn người đồng chí đáng tuổi em út mình : - Đi câu kiểu Lã Vọng thì làm gì có cá ! Phó Đức Chính cười nhũn nhặn : - Anh cứ nói thế chứ em làm sao sánh được với ông Khương Tử Nha ngày xưa ! Vả lại , Lã Vọng xưa ngày rộng tháng dài , ngồi câu trên sông Vị đến 70 tuổi mới được vua đến đón về giao quyền cao chức trọng . Anh em mình làm gì có thì giờ như thế ! Tình hình dầu sôi lửa bỏng , biến đổi từng ngày . Hôm nay còn gặp nhau , biết sao ngày mai thế nào ! Lý Cả cắt ngang : - Ấy chết ! Chớ có nói gở ! Nó vận vào người ! Phó Đức Chính lắc đầu : - Tôi chả tin ! Gở với may cái gì , làm cách mạng thì chuyện bắt bớ là thường . Đã biết trước như thế cơ mà ! Phó Đức Chính gia nhập Việt Nam Quốc Dân Đảng ngay từ buổi đầu mới thành hình năm 1928 . Lúc đó ông đã tốt nghiệp trừơng cao đẳng công chánh , là công chức của chính phủ Đông Dương Việt Miên Lào , làm việc tại Savanakhet . Sau vụ Bazin , hàng loạt nhân sự chủ chốt của đảng bị bắt và đưa ra hội đồng đề hình . Phó Đức Chính cũng nằm trong đó , nhưng vì là công chức , lại không có bằng chứng cụ thể dính dáng đến vụ ám sát Bazin , nên ông chỉ bị hai năm tù treo và bãi chức . Từ đó , ông thừơng đi sát bên cạnh Nguyễn Thái Học cùng với Lê Hửu Cảnh . Tính tình ông hợp với Nguyễn Thái Học và Xứ Nhu hơn là Lê Hửu Cảnh , bởi ông nóng nảy , chủ trương bạo động chớp nhoáng trong khi Cảnh tuy cũng gan dạ nhưng thường suy tính đường dài . Giờ này thì Lê Hửu Cảnh không còn gần gũi bên cạnh đảng trưởng nữa . Phó Đức Chính trở thành cánh tay mặt , trực tiếp thảo kế hoạch tấn công trong ngày tổng khởi nghĩa sắp tới . Ký Con Đặng Trần Nghiệp cũng thường đi với đảng trưởng , nhưng từ mấy tháng nay anh phải gấp rút lo công việc chế bom ở Hà Nội . Nguyễn Khắc Nhu và Phó Đức Chính đang nói chuyện về tình hình mấy kho thuốc nổ bên Bắc Giang thì có người đàn ông gánh hai thúng củ nâu từ ngòai cổng xồng xộc tiến vào . Chủ nhà không nhận ra Nguyễn Thái Học , nhưng Xứ Nhu vui vẻ bảo Phó Đức Chính : - Thôi ! Anh Học đến kia kìa . Chờ anh ấy vào ta bàn luôn thể ! Nguyễn Tiến và Phó Đức Chính cùng ra hẳn ngoài hiên đứng đón , Nguyễn Thái Học đặt quang gánh trên thềm , tháo cái nón lá quạt mồ hôi phành phạch . Ông vốn là người tầm thước , đầy đặn . Thế mà mấy tháng nay lưu lạc trốn tránh , ăn ngủ bất thường làm mặt ông hốc hác thấy rõ . Hàm răng bẩm sinh đã bị hô , giờ đây càng đưa ra nhiều hơn vì má hóp sâu xuống . Chủ nhà mời ly trà nóng , nhưng đảng trưởng xua tay bảo : - Uống cái này thì chả bõ khát ! Để tôi ra hè làm gáo nước mưa !
Dứt lời , ông xăm xăm bước lại đầu nhà , lấy gáo dừa múc nước trong vại , ngửa cổ tu ừng ực . Ở thôn quê thì nhà nào cũng có những cái chum chứa nước mưa , nhất là những nhà lợp ngói , đặt máng xối cho chảy xuống để lấy nước nấu quanh năm . (Cha Ngạn này , nhà ngói , nhà lá gì mà không hứng nước mưa . Có khi nước mưa nhà lá còn ngon hơn nhà ngói nữa . Vì sao , nhà lá có mùi vị quê hương hơn !!) . Đã khát rồi , Nguyễn Thái Học quay lên nhà , bắt đầu cuộc họp kín với Xứ Nhu và Phó Đức Chính . Lý Cả chờ Nguyễn Thái Học hút xong điếu thuốc rồi ân cần bảo : - Quan bác đi tắm một cái cho mát nhé ! Để em bảo nó lấy bộ quần áo của em , quan bác mặc tạm ! Mồ hôi mồ kê nhễ nhại thế kia thì khó chịu lắm ! Nguyễn Tiến vẫn có cái lối nói chuyện thân tình như vậy với người trong đảng , mặc dầu lúc ngồi ghế lý trưởng , ông cũng ra oai trước mặt quần chúng y như bao nhiêu viên chức khác . Với những người lớn tuổi hơn như Xứ Nhu , hoặc ngay cả những người ít tuổi hơn nhưng được trọng vọng như Nguyễn Thái Học , ông đều gọi là quan bác , hai tiếng mà ông học được từ khi bắt đầu đi coi hát ả đào . Nguyễn Thái Học cười xòa : - Anh Cả cứ vẽ làm gì ! Mặc thế này , ngộ nhỡ có phải chạy cũng tiện ! Thực sự thì nhiều hôm Nguyễn Thái Học mặc đến hai ba lớp áo màu khác nhau . Nếu nghi ngờ bị mật thám theo dõi , ông sẽ chạy vào một chỗ vắng , cởi lớp áo ngoài , để chúng khỏi nhận diện . Có khi ông gắn râu , đội nón , đeo kính râm hoặc kính cận . Nói chúng là thiên biến vạn hóa , mới có thể bôn ba hoạt động cách mạng khắp Bắc Kỳ . Ông chủ trương gần gũi đảng viên , cho nên hầu như chi bộ nào ông cũng có ghé thăm , ăn chung , ngủ chung với anh em để động viên tinh thần . Ngồi trên sập gụ , Nguyễn Thái Học xoay người ngó ra cửa sổ , quan sát mảnh vườn rau . Những gốc mít cổ thụ , những cây bưởi um tùm , tỏa bóng mát quanh năm cho căn nhà xây lợp ngói . Cơ ngơi khá đồ sộ này là do công lao gây dựng của Nguyễn Tiến một phần và một phần nhờ thừa hưởng bổng lộc của cụ thân sinh vốn là một bá hộ giàu có nhất nhì làng Võng La . Nguyễn Thái Học quay sang bảo Xứ Nhu và Phó Đức Chính : - Mình bắt đầu đi thôi ! Nguyễn Tiến hiểu ý , gật đầu bảo mọi người : - Thôi thế các bác cứ ở yên trong này . Để em ra cổng xem chúng nó canh gát như thế nào . Có động tĩnh gì thì các bác cứ phóng ra ngõ sau , có đến mấy lối nhỏ dẫn ra cánh đồng làng . Những anh em đang cuốc đất làm cỏ phía sau nhà , đều là người của mình cả ! Dứt lời , Tiến bước nhanh ra sân . Trên sập gụ , ba người ngồi xếp bằng chụm đầu vào nhau , mặt ai cũng đăm chiêu nghiêm trọng . Phó Đức Chính cầm cái xe điếu , vạch những đường tưởng tượng trên mặt divan như người vẽ bản đồ chỉ đường . Ông trình bày kế hoạch tổng khởi nghĩa mà ông đã suy tính kỹ lưỡng từ mấy hôm nay , chỉ chờ gặp Nguyễn Thái Học và Xứ Nhu để xin ý kiến . Chính đang hăng say thuyết giảng thì Lý Cả từ ngoài sân chạy vào hân hoan báo tin : - Đồng chí tham mưu trưởng binh vụ đến ! Trái với nét vui mừng của chủ nhà , Nguyễn Thái Học và Xứ Nhu cùng giật mình đưa mắt nhìn nhau . Rồi ngay sau đó , lập tức cả ba đều ngó ra sân . Tham mưu trưởng binh vụ mà Lý Cả vừa nhắc đến là đồng chí Phạm Thành Dương , hạ sĩ quan không quân của Pháp mà người ta thường gọi là Đội Dương , hiện là trưởng ban Binh Vụ của Quốc Dân Đảng , thay thế đồng chí Trần Văn Môn đã bị mật thám bắt . Dương gia nhập Quốc Dân Đảng từ năm 1928 , do Vũ Đình Phú , một đảng viên ở Hải Dương giới thiệu . Lúc ấy Dương đang theo học lớp hạ sĩ quan tại đồn Thông , Sơn Tây . Vì chủ trương cách mạng bạo động , nên Nguyễn Thái Học thấy sự đóng góp của nhà binh là tối quan trọng . Bởi vậy , ông đích thân đến gặp Phạm Thành Dương để vận động và mời tham gia Quốc Dân Đảng . Dương cảm động nhận lời đảng trưởng . Tổng Bộ giao trọng trách lớn cho Dương bởi cấp bậc “Đội tàu bay” của Dương được chỉ huy một số binh sĩ thuộc hạ . Quả nhiên Phạm Thành Dương không làm Tổng Bộ thất vọng . Ông tuyên truyền và kết nạp được một số khá đông binh lính khi ông về phục vụ tại phi trường Bạch Mai , Hà Nội . Ngoài nhiệt tình cách mạng , Dương còn được anh em nễ nang vì trình độ học vấn khá cao . Dương từng học trường Bưởi , trường y khoa trước khi đăng tên đi lính không quân . Tất nhiên theo qui chế thời ấy thì người Việt chỉ được theo học lớp hạ sĩ quan mà thôi . Vì thế , cấp bậc của Dương được kể là cao lắm rồi ! Nhưng có một điều mà Nguyễn Thái Học và Tổng Bộ không ngờ là lòng dạ của Dương đã thay đổi từ cuối năm 1929 . Cả Vũ Đình Phú , cái người giới thiệu Dương cho Nguyễn Thái Học cũng đã phản bội đảng , làm tay sai cho Pháp ! Khởi đầu , động cơ thúc đẩy Dương từ bỏ Quốc Dân đảng xuất phát từ áp lực của thân phụ Dương , tức thầy giáo Phạm Huy Du dạy trường tiểu học Hàm Long . Khi biết tin con là đảng viên Quốc Dân Đảng , Du rùng mình sợ hãi , sợ cho con và sợ cho mình . Vội chạy đi báo ngay cho xếp của mình là Léonet , giám đốc nha tiểu học Pháp Việt , để nhờ ông này đưa tin cho mật thám biết . Mặt khác , giáo Du gọi Dương về , nghiêm khắc mắng : - Mày mở mắt ra mà xem , từ đầu năm cho đến bây giờ , bao nhiêu đứa theo hội kín Quốc Dân đảng đều vào tù tuốt ! Mày có chịu nổi đòn sang-ta hay không ? Rồi còn liên lụy đến cả tao , đến cả anh em vợ con mày nữa ! Tao là công chức nhà nước bảo hộ , mày mặc áo nhà binh , chả gì cũng đến chức đội ! Ăn cây nào rào cây nấy ! Sao lại giở trò làm giặc là thế nào ? Liệu hồn thì bỏ ngay , tao giắt ra đầu thú để tránh hậu họa cho cả nhà ! Dương lúc đầu còn phân vân vì có lời thề với đảng . Nhưng giáo Du cứ thúc giục mãi làm Dương cũng nhụt chí . Giữa lúc đang giằng co thì một hôm , do lời đề nghị của chánh sở mật thám Amoux , phủ toàn quyền gửi giấy mời cha con Phạm Thành Dương lên trình diện . Dương hãi lắm , nhưng không ngờ đích thân toàn quyền Pasquier long trọng trao tấm huy chương cao quý của chánh quyền bảo hộ cho Phạm Huy Du , kèm với một hàm tước khá lớn , vốn chỉ dành cho những công bộc hết lòng phục vụ nhà nước bảo hộ Đại Pháp . Pasquier lại gia ân cho Phạm Thành Dương 1000 ngoại phí mỗi tháng . Bổng lộc trọng hậu ấy làm cho Phạm Thành Dương không thể quay lại với Quốc Dân đảng được nữa . Hai cha con hoan hỉ đón nhận , gập mình bái tạ và hứa sẽ xứng đáng đền đáp lại công ơn mưa móc của Phủ Toàn Quyền . Pasquier bảo Dương : - Bỏ đảng giặc là đáng khen . Nhưng hợp tác với chính quyền bảo hộ để bắt cho bằng được Nguyễn Thái Học thì công lao của hai cha con mới thật sự là to lớn ! Từ đó , hai cha con Phạm Thành Dương nhận lời làm tai mắt chỉ điểm cho sở liêm phóng , giống như Vũ Đình Phú , người đã tiến cử Dương với Nguyễn Thái Học , cũng đã làm tay sai cho mật thám Pháp từ cả năm nay . Thế là Dương đã đổi lời thề trung thành với đảng thành lời thề trung thành với giặc ! Ngày 7 tháng 12 năm 1929 , Vũ Đình Phú do được tin Nguyễn Thái Học sẽ về họp tại Võng La liền chạy đi báo tin cho mật thám và đề nghị việc này chỉ có thể giao cho Phạm Thành Dương , vì lúc này Dương chưa lộ mặt phản bội . Sở mật thám khen là diệu kế , cơ hội bằng vàng để bắt Nguyễn Thái Học và Xứ Nhu . Bàn bạc xong , Phú phóng về tìm Dương và bảo : - Đây là cơ hội ngàn năm một thuở để anh lập công với ngài Tòan Quyền . Tôi đã báo cáo cho sở mật thám biết . Sở sẽ cử thanh tra Riner dẫn quân đến Võng La bao vây làng Võng La . Anh có nhiệm vụ phải đến nhà trước , cầm chân Nguyễn Thái Học ở nhà Lý Cả . Chờ Riner đưa lính ập vào bắt ! Giờ này , bọn Quốc Dân Đảng chưa đứa nào biết anh đã bỏ chúng nó . Chưa đứa nào nghi ngờ gì cả , anh gặp chúng nó rất dễ . Nhưng tôi dặn anh cái này : Võng La cả làng đều theo giặc , ba phía có người canh gác . Chỉ có phía bờ sông là bỏ ngõ . Anh là lính mật thám cứ theo ngõ ấy mà vào nhà Lý Cả . Thể nào phen này cũng xong việc lớn ! Anh mà bắt được Nguyễn Thái Học thì bổng lộc cha con anh không biết thế nào mà kể ! Phạm Thành Dương mừng lắm , gọi thêm một gã mật thám người Việt cho mặc đồ nhà binh đi kèm để lên tinh thần . Dương đi trước , Riner dẫn lính theo sau , tất cả đều đổ ra bờ sông tiến vào làng Võng La , huyện Thanh Thủy . Vào nhà Lý Cả , Dương cố giữ vẻ điềm tỉnh . Các toán canh gác đều không chặn hỏi vì ai cũng tưởng Dương vẫn còn là nhân vật chủ yếu của đảng . Trong nhà , Phó Đức Chính hỏi Nguyễn Thái Học : - Anh gọi ông Dương đến đây ư ? Đảng trưởng vừa trả lời vừa đưa mắt nhìn Xứ Nhu dò hỏi : - Không ! Gọi đồng chí ấy đến làm gì ? Xứ Nhu cũng lắc đầu : - Từ lâu rồi , tôi cũng chả liên lạc với đồng chí ấy ! Phó Đức Chính ngơ ngác hỏi : - Anh em mình hẹn nhau ở đây , không có ai biết , tại sao đội Dương lại biết mình ở đây nhỉ ? Xứ Nhu hạ giọng chen vào : - Mà đội Dương lại đem theo cả người lạ nữa ! Như thế thì phải đề phòng ! Xứ Nhu dứt câu thì đội Dương cũng vừa tới thềm , dựng xe đạp , bước vào cửa , gật đầu kính cẩn chào và giới thiệu người quân nhân lạ mặt : - Thưa các anh . Đây là một đồng chí trong lực lượng cách mạng , tôi mới kết nạp . Từ nay anh sẽ là người bảo vệ , đi bên cạnh tôi . Phải nói rằng , trong số những kẻ bỏ đảng làm tay sai cho giặc thì Phạm Thành Dương là đứa táo bạo nhất . Những kẻ khác thì chỉ dám giấu mặt chỉ điểm , cung cấp tin tức cho mật thám . Còn đội Dương thì ngang nhiên dẫn mật thám đến bắt đồng chí cũ của mình như trường hợp hôm nay . Sở dĩ Dương làm thế là vì món tiền ngoại bổng ngàn đồng hàng tháng và nhất là vì món tiền thưởng mà Amoux hứa sẽ ban cho Dương nếu mật thám bắt được các lãnh tụ Quốc Dân đảng . Dương vốn mê cờ bạc , nợ nần thường xuyên chồng chất . Dạo ấy , Dương đang học trường thuốc , túng tiền bỏ sang Vientien làm thư ký cho tòa Khâm Sứ bên Lào . Vì tung tay quá trớn , Dương lại trốn nợ , bỏ về Hà Nội và đang lính không quân , thường gọi là lính tàu bay ở Bạch Mai . Nhờ học lực khá , Dương được cất nhắc cho đi học lớp hạ sĩ quan ở Sơn Tây . Thời ấy , qui chế sĩ quan chỉ dành cho người Pháp . Quân nhân Việt Nam lên đến chức Đội , tương đương với trung sĩ sau này , là cao cấp nhất rồi ! Hôm nay Phạm Thành Dương đến gặp Nguyễn Thái Học ở Võng La – giống như môn đồ Juda hai ngàn năm trước , ước hẹn với người Do Thái gặp Chúa Giêsu sau bửa tiệc ly , để Juda ra ám hiệu cho người Do Thái bắt Chúa – Dương cố ăn nói tự nhiên , nhưng không giấu được nét lúng túng nhất là ánh mắt chứa đầy lo lắng . Gã thanh niên mặc quân phục cũng lấm lét nhìn quanh xem có người phục sẳn trong hai căn buồng bên không . Xừ Nhu kéo Phó Đức Chính đứng dậy , sang ngồi cùng băng với Nguyễn Thái Học để nhường cho Dương và đàn em ngồi đối diện . Nguyễn Thái Học điềm tỉnh hỏi : - Tình hình các chi bộ quân nhân trong phạm vi lãnh đạo của đồng chí dạo này ra sao ? Có biểu hiện xuống tinh thần hay giao động tí nào không ? Dương mạnh dạn đáp : - Thưa anh tốt cả ! Tinh thần cách mạng cao lắm . Chỉ chờ lệnh của Tổng Bộ là nhất loạt đứng lên ! Xưởng chế bom ở ấp Thái Hà cũng đã sản xuất được 700 quả , hiện đang chôn ở Gò Điện Khí . Khi Tổng Bộ ban lệnh chiếm phi trường Bạch Mai , lực lượng cách mạng sẽ có sẳn bom mà dùng ! Phó Đức Chính chen vào : - Đồng chí cần thường xuyên đi sát anh em , nuôi dưỡng ý chí quật khởi của anh em . Nhà binh thì lúc nào cũng nóng nảy , nhưng có khi lại chóng nguội . Đồng chí dặn anh em phải cẩn thận kẻo sơ hở là chết cả nút đấy ! Dương nhũn nhặn đáp : - Vâng . Trách nhiệm của tôi thì lúc nào cũng phải lo ! Tổng Bộ đã quyết định ngày tổng khởi nghĩa chưa ? Phía binh vụ chúng tôi cần biết trước để định liệu cho chắc ăn ! Câu hỏi của Dương càng làm cho Nguyễn Thái Học nghi ngờ . Ông đáp : - Tình hình này chắc phải hủy bỏ kế hoạch tổng khởi nghĩa , rút vào bí mật ! Có gì thì Tổng Bộ sẽ thông báo ngay cho đồng chí ! Xứ Nhu ngồi giữa , tay bưng tách trà , nhưng mắt cứ đăm đăm theo dõi hai người đối diện . Mười phần , ông đã tin chắc chắn mười phần , hai kẻ ngồi trước mặt ông không còn là đồng chí mà kẻ thù , kẻ thù cực kỳ nguy hiểm bởi đã nắm biết được khá nhiều bí mật của Tổng Bộ . Bên tai Xứ Nhu , tiếng nói chuyện vẫn vang lên , nhưng ông không nghe thấy gì cả . Ông đang lo âu , tìm cách ứng xử , bởi ông biết rõ Dương và gã đàn em đều có súng ngắn giấu trong áo . Còn phía ông , cả ba người đều tay không , chống sao nổi súng đạn nếu chẳng may Phạm Thành Dương ra tay . Phạm Thành Dương vừa đàm đạo với đảng trưởng , vừa nóng lòng nhìn ra sân . Gã thanh niên bên cạnh cũng sốt ruột nhìn đồng hồ hai ba lần . Cử chí ấy cùng với sắc diện xanh xám của Dương cho Xứ Nhu biết chắc Dương đã hẹn với mật thám , kéo lực lượng đến vây nhà . Ông liền đưa bàn tay bấm vào đùi Nguyễn Thái Học và Phó Đức Chính rồi hỏi thẳng Phạm Thành Dương : - Ai báo cho đồng chí biết Tổng Bộ hôm nay họp ở đây ? Dương đã chuẩn bị sẳn từ dọc đường nên nói ngay : - Thưa cả tuần nay tôi vẫn có ý định báo cáo tình hình binh vụ lên Tỉnh Bộ , nhưng không liên lạc được . May quá , hôm kia tôi gặp Ký Con ở Hà Nội . Tôi hỏi thăm . Đồng chí ấy bảo tôi lên đây ! Nguyễn Thái Học trừng mắt nhìn thẳng vào đôi mắt Đội Dương , khiến gã sợ hãi cúi xuống . Ông nghiêm khắc bảo Dương : - Đồng chí Nghiệp cũng không biết chúng tôi ở đây ! Biết đã bị bại lộ , Đội Dương tái mặt , run rẩy thò tay vào trong áo . Gã thanh niên bên cạnh cũng đứng bật dậy . Xứ Nhu cấp tốc phản ứng . Ông co chân đạp mạnh cái bàn về phía kẻ thù làm cả hai ngã ngửa ra nền nhà . Ông quay sang bảo Nguyễn Thái Học : - Chạy đi ! Thằng này phản đảng rồi ! Ba người xô ghế bỏ chạy . Xứ Nhu phóng ra cửa chính , Nguyễn Thái Học lao vào buồng rồi nhảy qua cửa sổ . Phó Đức Chính vì vướng cái băng ghế , chưa kịp tẩu thoát thì bị đội Dương bắn một phát vào ngực . Ông ngã lăn ra , nằm im không nhúc nhích . Đội Dương tưởng ông chết rồi nên bỏ ông nằm đó để đuổi theo Xứ Nhu . Còn gã đàn em thì rượt theo Nguyễn Thái Học , bắn mấy phát sau lưng ông , nhưng đều trúng vào thân cây mít sau nhà . Ngoài cổng , Lý Cả và anh em canh gát nghe súng nổ vội kéo vào tiếp cứu . Họ đỡ Phó Đức Chính dậy , dìu ông đi nhanh ra hông nhà , băng bó tạm thời rồi giấu kín trong đống rơm , vì biết chắc lực lượng mật thám tiếp viện sắp kéo đến . Chính cố nhịn đau , bảo mọi người : - Thằng đội tàu bay Phạm Thành Dương phản đảng ! Thế nào mật thám cũng đến đây . Các anh em chia nhau đi bảo vệ anh Học và Xứ Nhu , đưa hai anh ấy ra khỏi làng càng nhanh càng tốt . Đi đi ! Nhanh lên ! Mặc kệ tôi ! Họ vâng lệnh , khiêng Chính đặt vào chỗ kín đáo nhất , giữa hai đống rơm khổng lồ , phủ đầy rơm che kín toàn thân Chính rồi phân tán đi tìm Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu . Nhưng họ không tìm thấy ai , bởi Xứ Nhu len lỏi băng ngang vườn nhà người ta và lần ra được bến sông . Ở đó có những con thuyền của đồng bào yêu nước đang chờ sẳn để đưa ông đi . Trong khi Xứ Nhu chạy ra hướng bờ sông thì Nguyễn Thái Học được hai thanh niên dẫn về phía cánh đồng làng . Họ chia tay Nguyễn Thái Học dưới khóm tre già và dặn : - Anh cứ men theo con đường này , chỉ một quãng nữa là sang làng khác ! Nguyễn Thái Học nói cám ơn rồi lầm lũi bước đi trên con lộ đất chạy ngoằn ngoèo sát lũy tre bao bọc Võng La . Sau lưng đã nghe văng vẳng những tiếng hò hét , tiếng bước chân chạy dồn dập và dăm ba tiếng súng thị oai của lực lượng mật thám từ trong làng vọng ra . Một ông già đang dập đất , thấy Nguyễn Thái Học đi ngang , vội vác vồ chạy vào và lôi Nguyễn Thái Học vô hẳn dưới bóng mát của bụi tre rậm rạp . Ông không biết Nguyễn Thái Học là ai , nhưng đoán là người đang bị săn đuổi bởi kinh nghiệm bắt bớ đã từng xảy ra nhiều lần trong mấy năm gần đây . Ông bảo : - Cậu cởi quần áo ra . Lấy quần áo của tôi mà mặc ! Nhanh lên ! Chúng nó sắp đuổi đến bây giờ ! Miệng nói , tay thoăn thoắt cởi nút áo rồi tụt luôn cái quần đen bạc , đưa cho Nguyễn Thái Học . Rồi ông để mình trần , vận quần đùi rách , ngồi ngay trên bờ cỏ , lấy ấm tích trà và điếu cày ra , thản nhiên như đang nghỉ giải lao . Nguyễn Thái Học mặc bộ quần áo của ông lão xong , quay lại nhìn ông cụ gật đầu nói : - Cám ơn cụ có lòng ! - Cậu làm việc nước , đánh đuổi giặc Tây , tôi phải cảm ơn cậu mới đúng . Tôi già cả , vô dụng mất rồi ! Tôi chỉ biết cầu Trời khấn Phật che chở cho những người như cậu ! Nguyễn Thái Học nhìn ông cụ , gật đầu như nói cảm ơn lần nữa rồi đội nón lên , vác vồ ra dập đất thay cho ông lão . Vừa đập , ông vừa lui dần về phía bờ ruộng xa xa và rút hẳn khỏi địa phận làng Võng La . Ông ghé nhà một đồng chí , cải trang làm lái buôn trâu để xuôi dần xuống phía Nam sang Hải Phòng . Khi Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu đã đi khỏi Võng La rồi , lực lượng mật thám của Riner mới từ mé sông đổ bộ lên , tiến vào nhà Nguyễn Tiến . Phạm Thành Dương chạy ra báo cáo tình hình , Riner dậm chân mắng : - Thế là lại hỏng việc rồi ! Chúng bay có súng trong tay mà ba đứa chúng nó ngồi ngay trước mặt , tại sao không bắn được đứa nào ! Dương bực mình đáp : - Nhưng tôi đã hẹn với xếp là tôi chỉ cầm chân chúng nó độ mười lăm phút , rồi xếp phải xông vào bắt . Tại sao xếp đến trễ như thế ? Riner quay lại nhìn gã đàn em người Việt đứng bên cạnh và phân trần : - Tại cái thằng phải gió này này . Nó dẫn đường mà chính nó đi lạc ! Từ bờ sông đến đây chỉ có một đoạn đường thật ngắn , mà nó cứ đưa tao đi lanh quanh mãi ! Không khéo mày thông đồng với giặc cũng chưa biết chừng ! Gã đàn em tái mặt . Nhưng chưa kịp lên tiếng cải chính thì Riner đã ra lệnh triệu tập tất cả dân làng cả ngày hôm ấy . Hương lý , tuần phiên chạy đôn chạy đáo hò hét khắp hang cùng ngõ hẽm, ra cả cánh đồng lôi cổ những nông dân ngoài ấy về tập họp tại sân nhà Lý Cả . Giữa những tiếng khóc tiếng than của vợ con Nguyễn Tiến và họ hàng , một thằng mật thám lấy bá súng trường , đập liên tiếp vào mặt , vào bụng Nguyễn Tiến và nghiến răng bảo : - Thằng Học với thằng Nhu đâu ? Không bắt được hai đứa chúng nó thì mày ốm đòn ! Dĩ nhiên chúng không bắt được Nguyễn Thái Học , Nguyễn Khắc Nhu và Phó Đức Chính . Riner uất ức chỉ thị đàn em trói nguyên gia đình ông bá hộ , thân phụ cùng với anh em của Lý Cả , Lý Hai , giải hết về nhà giam Phú Thọ để khai thác ! Riêng Phó Đức Chính được các đồng chí địa phương cứu chữa tận tình rồi đưa ông ra khỏi làng . Viên đạn vẫn nằm yên trong lồng ngực cho đến ngày ông ngửa mặt nhìn lưỡi dao máy chém chặt đầu ông trên Yên Bái sau cuộc khởi nghĩa thất bại ! Trên đường sang làng Mỹ Xá , Phủ Nam Sách , Tỉnh Hải Dương , Nguyễn Thái Học vô cùng uất ức . Ông không ngờ Phạm Thành Dương lại phản bội trắng trợn đến như vậy . Chính ông đã kết nạp nó , đề nghị Tổng Bộ giao chức vụ lớn cho nó , hóa ra ông dùng lầm người ! Rồi đây , chỉ nay mai , tai họa sẽ ập đến giây chuyền bởi Dương biết quá nhiều bí mật của đảng . Vì vậy , vừa đến một đồng chí ở Mỹ Xá , Nguyễn Thái Học lập tức cho người liên lạc về Hà Nội , báo cho các tổ đảng , các xưởng chế bom , các cơ sở in truyền đơn và đảng kỳ , phải ngưng hoạt động và di chuyển ngay , bởi tất cả những điểm ấy , Phạm Thành Dương đã biết hết . Cẩn thận như thế mà vẫn không kịp . Cuối tháng 12 , Dương đưa mật thám đến xưởng chế bom ở căn nhà số 7b , ngõ Vĩnh Hồ , phố Đại La . Tuy không bắt được ai , nhưng chúng tịch thu toàn bộ vũ khí của đảng . Rồi Dương lại dẫn chúng đến Gò Điện Khí ấp Thái Hà , đào được 700 quả bom chôn sẳn ở đó để tấn công phi trường Bạch Mai . Tệ hơn nữa là chính những chi bộ binh đoàn mà Dương đã gầy dựng trong đơn vị , giờ này Dương bán đứng hết cho Pháp . Người thì bị bắt , kẻ bị lột lon và đày đi xa . Dương lại chỉ điểm cho Tây đến vây bặt Ủy ban Quân Chính tỉnh Hải Phòng , giữa lúc đảng bộ đang họp , không ai chạy thoát . Rồi để lập công lĩnh tiền thưởng , Dương đi xa hơn nữa , cho mật thám biết một tin cực kỳ quan trọng : Quốc Dân Đảng sắp sửa Tổng Khởi Nghĩa , lật đổ chính quyền bảo hộ ! Trước sự phá hoại thảm khốc của Phạm Thành Dương , Tổng Bộ phải cấp tốc lập tòa án cách mạng do Xứ Nhu ngồi ghế chánh thẩm . Ông tuyên án tử hình hai cha con : Phạm Huy Du và Phạm Thành Dương , giao cho Ký Con thi hành . Ký Con Đặng Trần Nghiệp lúc ấy đang quán bận lo việc chế bom tại Hà Nội . Tổng Bộ dự trù khi tổng khởi nghĩa tại các tỉnh thì Ký Con sẽ tung ra các toán đặc nhiệm ném bom gây rối tại Hà Nội để làm nghi binh , cho nên trọng trách của Ký Con lúc này quá nặng nề . Nhận chỉ thị của Xứ Nhu , Ký Con liền giao việc xử tử Phạm Huy Du cho Nguyễn Văn Nho , em ruột của Nguyễn Thái Học , năm ấy mới 17 tuổi . Còn Phạm Thành Dương thì được ủy cho Nguyễn Xuân Huân vốn là tay xạ thủ có kinh nghiệm . Huân nhận lời ngay bởi Huân thuộc nhóm ôn hòa của Lê Hữu Cảnh , đang sợ bị Tổng Bộ nghi ngờ . Huân và Nho gặp nhau bàn kế hoạch rồi hăng hái lên đường vào ngày giáp Tết . Tháng 12 năm 1929 và tháng giêng năm 1930 có thể coi là thời kỳ đen tối nhất của cách mạng . Nhờ sự chỉ điểm của Phạm Thành Dương , nhất là bản tin tổng khởi nghĩa , mật thám tung toàn lực lượng khám xét và bắt bớ khắp các tỉnh miền Bắc . Những mất mát lớn lao liên tục ấy , làm tổng bộ càng quyết tâm phải tổng khởi nghĩa , bởi chẳng còn lựa chọn nào khác . Ngày 26 tháng 1 năm 1930 , Nguyễn Thái Học lại từ Bắc Ninh quay về làng Võng La , Phú Thọ , họp hội nghị khẩn cấp do tình thế đòi hỏi . Mật thám Pháp sau hơn một tháng càn quét Võng La , bắt đi hàng loạt nhân sự cũng như cảm tình viên của đảng , tin chắc tinh thần cách mạng nơi đây đã bị xóa tan , nên lơ là không ngó đến nữa . Nắm được tâm lý ấy của địch , Tổng Bộ mới quyết định quay về đây . Chỉ có 20 đại biểu , nhưng tất cả đều đồng thanh quyết chiến , Nguyễn Thái Học rưng rưng phát biểu : - Cuộc đời là cả một canh bạc . Gặp canh bạc đen , người ta có thể thua sạch vốn ! Gặp thời thế không chiều mình , đảng chúng ta có thể tiêu hao hết lực lượng . Bao nhiêu anh em đang chết lạnh lùng mòn mỏi trong các nhà giam . Chúng ta thà quyết một trận tử chiến . Nếu có chết đi thì cũng để lại cái gương phấn đấu hy sinh cho người sau nối bước !
Một đại biểu hăng hái nói lớn : - Chúng ta đã ở vào cái thế cưỡi cọp , không thể lùi lại được nữa ! Nhưng chúng ta không thua ! Đề nghị đảng trưởng ban lệnh tổng khởi nghĩa ! Tất cả đều nhất trí , Nguyễn Thái Học yêu cầu biểu quyết . Mọi cánh tay đều giơ phắt lên không một chút dè dặt . Thế là hội nghị phân công cụ thể , bố trí lực lượng tấn công các đồn binh Pháp cùng cách nhân vật chỉ huy mỗi vùng . Về ngày giờ tổng khởi nghĩa thì tổng bộ sẽ thông báo sau . Sau hội nghị , Nguyễn Thái Học , Nguyễn Khắc Nhu và Phó Đức Chính lại phân tán đi các nơi và hẹn gặp lại ở làng Mỹ Xá , tĩnh Hải Dương để định ngày cử sự . Những ngày kề cận tổng khởi nghĩa , Nguyễn Thái Học tạm ẩn cư ở một ngôi chùa trên núi Yên Tử , Bắc Giang . Tại đây từ thế kỷ thứ 13 , vua Trần Nhân Tông đã bỏ triều đình đi tu và lập ra phái Thiền Tôn còn gọi là Trúc Lâm . Cảnh chùa hết sức trang nghiêm hùng vĩ và thanh khiết . Nhưng Nguyễn Thái Học chẳng còn bụng dạ nào mà ngắm cảnh . Hơn hai năm bôn ba vất vả , lần đầu tiên Nguyễn Thái Học cảm thấy hết sức chán chường về hành vi của những kẻ bội phản . Phạm Thành Dương là vết thương nhức nhối , đau đớn nhất , chẳng những đưa bao nhiêu đồng chí vào tù mà còn làm hỏng hết kế hoạch tấn công nội thành của đảng . Từ sụ uất hận Phạm Thành Dương ,ông đâm ra nghi ngờ lây cho những kẻ đã từng đi lính cho Tây , trong đó có Lê Hửu Cảnh , một cánh tay đắc lực trước đây của Tổng Bộ . Vì thế , ông bàn với Xứ Nhu rồi cho gọi riêng Ký Con rồi chỉ thị cho Ký Con thủ tiêu Lê Hửu Cảnh cùng Nguyễn Đôn Lâm cho chắc ăn ! Xứ Nhu đồng ý nơi đảng trưởng về quyết định này vì Xứ Nhu cũng sợ Cảnh trở mặt như Phạm Thành Dương . Ông nghĩ : Cảnh đã một thời đi lính một , sang tận Pháp , thì biết đâu gần đây chẳng bị Pháp mua chuộc giống như Phạm Thành Dương . Cái ấn tượng xấu về Cảnh vốn đã in sâu trong đầu Xứ Nhu ngay từ hội nghị Đưc Hiệp , khi Cảnh bọ coi là đứng đầu phe ôn hòa , gồm người mà Tổng Bộ thường gọi là “nhóm cải tổ” . Khuynh hướng này thật ra lúc đầu chiếm đa số . Đó là cánh nhà văn , nhà báo , chủ trương tính chuyện đường dài , nâng cao dân trí quần chúng trước khi bước sang giai đoạn tổng nổi dậy lật đổ thực dân Pháp . Nhưng phe này bị bắt gần hết sau vụ ám sát Bazin nên nhóm Lê Hửu Cảnh trở thành thất thế vì thiểu số , chỉ còn Lê Hửu Cảnh , Nguyễn Xuân Huân , Nguyễn Đôn Lâm , Lê Tiến Sự và Nguyễn Tiến Lữ . Nguyễn Thế Nghiệp cũng có thể xếp chung vào khuynh hướng , nhưng Nghiệp hiện đã sang Vân Nam và đã thành lập được một đạo quân hải ngoại , sẳn sàng tăng viện cho quốc nội khi hửu sự . Mặc dầu có lệnh của Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu , nhưng Ký Con không nở xuống tay hạ thủ Lê Hửu Cảnh . Một phần vì Ký Con hiểu tấm lòng của Cảnh . Lại thêm cô Giang lúc nào cũng tin tưởng lập trường của Cảnh và hễ cón dịp , đều ca ngợi Cảnh trước mặt Ký Con , cho nên Ký Con mới lờ đi , không quan tâm đến Cảnh nữa . Chỉ có Nguyễn Đôn Lâm thì bị Cai Hồng bắn một phát vào bả vai để cảnh cáo ! Trên núi Yên Tử , một buổi chiều se lạnh tàn đông , Nguyễn Thái Học , Nguyễn Khắc Nhu và Phó Đức Chính bàn đi tính lại rồi quyết định đêm mùng 10 tháng 2 năm 1930 tức 12 tháng giêng năm Canh Ngọ là giờ lịch sử của Việt Nam Quốc Dân Đảng . Hôm ấy có cả Ký Con Đặng Trần Nghiệp cũng được đảng trưởng gọi lên giao công tác . Bốn người ngồi sau thảm cỏ phía sau chùa , dưới bóng mát của một tàn cây cổ thụ , giữa triền dốc thoai thoải trông xuống thung lủng . Trong chùa , tiếng tụng kinh gõ mõ vẫn vang ra đều đặn . Hai nhà sư trẻ lảng vản canh gát phía cổng chính , cầm chổi quét sân và giả vờ chăm sóc những luống hoa . Nguyễn Thái Học nắm tay Xứ Nhu và Phó Đức Chính rưng rưng bảo : - Đã đến giờ chúng ta phải chia tay để làm việc lớn , đem cái chết đền nợ nước ! Chốc nữa họp xong , nhờ anh Nhu lên ngay Phú Thọ , Yên Bái , thông báo cho các đơn vị trên ấy . Anh Chính thì sang Đoài rồi báo ngay cho các đồng chí ở vùng Hải Dương , Kiến An , truyền miệng lệnh tổng khởi nghĩa của Tổng Bộ . Nhớ là đêm mùng 10 rạng 11 tháng này ! Phó Đức Chính đăm chiêu hỏi : - Còn Hà Nội thì sao ? Anh về Hà Nội hay ở lại đây ? Nguyễn Thái Học đáp : - Như đã phân công , tôi phụ trách Bắc Ninh , Đáp Cầu , Phả Lại ! Phó Đức Chính nhắc lại : - Thế còn Hà Nội ? Không làm gì ở Hà Nội thì không gây được tiếng vang ! Nhắc đến Hà Nội , Nguyễn Thái Học quay sang nhìn Ký Con và chợt thở dài như sắp khóc . Ông đưa bàn tay sờ những sợi râu mọc lởm chởm dưới cằm , lan lên cả hai bên má . Bạn bè , người thân từng chung sống hoặc giao tiếp với Nguyễn Thái Học những năm ông còn ngồi ở ghế trường sư phạm hay cao đẳng thương mại , giờ này nếu gặp lại , chắc sẽ phải giật mình kinh hãi vì không thể nhận ra ông được nữa . Nguyễn Thái Học của cách mạng phong trần ngày nay , chẳng còn dấu vết gì của Nguyễn Thái Học thư sinh thuở trước , cái thuở mà bằng hửu ai cũng nể nang cái tính gan lì của chàng sinh viên hay đùa nghịch một cách hồn nhiên . Mới có mấy năm mà tưởng chừng như đã xa xăm lắm ! Nam Đồng Thư Xã rồi khach sạn Việt Nam ,những buổi họp mặt đồng chí , ai cũng tranh nhau phát biểu một cách dân chủ . Tấm lòng yêu nước của mỗi người như dàn trải trên trang giấy trắng . Tất cả đều xa hẳn rồi , không bao giờ còn trở lại được nữa Nghe nhắc đến Hà Nội , Nguyễn Thái Học nao nao nhớ lại biết bao nhiêu kỷ niệm từ lúc còn thuê chung căn gác trọ với Hồ Văn Mịch ở phố Đổ Hữu Vị . Người bạn hiên ngang của trường cao đẳng thương mại , hăng say vận động thành lập chi đoàn học sinh , giờ này đang bị lưu đày ngoài Côn Đảo cùng với bao nhiêu đồng chí trong giới trí thức Hà Thành . Mịch lại vốn yếu sức , lại nhuốm bệnh lao phổi , chẳng biết có ngày còn quay về đất liền nữa hay không ? Nguyễn Thái Học cầm một nhánh cây khô nhỏ như chiếc đũa , vạch xuống đất và ngậm ngùi nói : - Cái kế hoạch ban đầu của chúng ta là đặt trọng tâm vào Hà Nội . Có thể nói , lấy được Hà Nội là lấy được cả nước , cả Đông Dương . Đánh chiếm Hà Nội thì lập tức ta sẽ huy động tòan thể đồng bào kéo nhau ra chật đường chật phố để ủng hộ quân cách mạng , tạo khí thế làm rung chuyển nước Pháp , áp lực Pháp phải trả độc lập cho nước ta . Chính vì thế mà ta ra sức tuyên truyền vận động trong giới nhà binh , đặc biệt là các cấp chỉ huy người Việt ở nội thành . Đồng chí Trần Văn Môn đã đóng góp bao nhiêu công lao cho đảng . Chỉ riêng phi trường Bạch Mai , đồng chí Môn đã kết nạp đến 22 đảng viên , đều là cai , đội . Rồi các trại lính khố xanh , đồn thủy , ta có đến 200 đảng viên nòng cốt đều là các cấp chỉ huy , sẽ vận động thuộc cấp quay súng lại , bắn vào quân thù . Các xưởng chế bom ở nội thành cũng đã chế được hơn một nghìn quả , chỉ chờ Tổng Bộ ban lệnh tổng khởi nghĩa ! Ngừng lại một chút cho bớt xúc động , đảng trưởng lại tiếp : - Đùng một cái , đồng chí Môn bị bắt , ta cho Phạm Thành Dương lên thay . Thật là trời không chiều lòng người : Ai có ngờ đâu cha con thằng Dương phản đảng bán nước ! Bao nhiêu chi bộ của ta bị nó tố giác , bật gốc hết . Các đồng chí nhà binh , người thì bị bắt , nguời bị lột lon tống đi xa ! Các kho vũ khí cũng bị Dương chỉ điểm cho mật thám Pháp đến tịch thu hết ! Nguyễn Thái Học ngừng nói vì quá xúc động . Xứ Nhu chen vào : - Vậy là ở Hà Nội kể như ta tay trắng ! Nguyễn Thái Học không đáp , ông quay sang Ký Con : - Bản án hai cha con đội Dương thi hành chưa ? Ký Con đáp : - Thưa anh . Cách đây một tuần , chú Nho và anh Huân đã bắn chết giáo Du rồi . Bắn ngay ở trước cửa nhà giáo Du ở ngõ Hồng Phúc . Nhưng riêng đội Dương thì chưa hạ thủ được vì dạo này nó trốn biệt ! Hôm đám ma bố nó , nó cũng không dám về đưa ma ! Tôi cho người điều tra thì hình như từ sau vụ Võng La , nó được đưa hẳn sang làm thanh tra cho sở Mật Thám Bắc Việt ! Xứ Nhu nói : - Tội thằng ấy to lắm ! Có thể tha cả nước , nhưng riêng thằng ấy thì không thể tha được ! Để nó sống thì nó sẽ làm hại biết bao nhiêu người yêu nước ! Nguyễn Thái Học gật đầu hỏi Ký Con : - Lê Hửu Cảnh thì sao ? Ký Con đã chuẩn bị trước nên đáp ngay : - Tôi đã cho người theo dõi, nhưng chưa thuận tiện ! Phó Đức Chính giờ này vẫn đau nhói trong ngực vì viên đạn của Phạm Thành Dương vẫn đang nằm trong đó .Ông góp ý với Ký Con : - Thằng Đội Dương cần phải trừng trị trước vì để đó ngày nào là còn nguy hại cho đảng ngày ấy . Nó đã dám công khai rút súng bắn anh Học , anh Nhu và tôi . Gần đây , nó đích thân dẫn mật thám đi bắt người và vũ khí của ta . Để nó ngang nhiên như thế mà mình không trừng trị thì uy tín của đảng sứt mẻ nhiều lắm ! Ký Con gật đầu : - Vâng . Em biết ! Không xử tử nó thì các đồng chí bị nó hại sẽ trách Tổng Bộ ! Chính lại thêm : - Còn Cảnh . Tuy Tổng Bộ có nghi ngờ Cảnh vì chủ trương trung lập của Cảnh . Nhưng từ hội nghị Đức Hiệp đến bây giờ là hơn nửa năm , chưa có dấu hiệu gì là Cảnh phản bội , làm tay sai cho Tây ! Vừa nói , Phó Đức Chính vừa đưa mắt nhìn Nguyễn Thái Học dò xét phản ứng . Nhưng đảng trưởng không nói gì . Xứ Nhu cũng im lặng . Chính nói thêm : - Dạo ấy Tổng Bộ cũng nghi ngờ cả Nguyễn Xuân Huân , vì Huân đứng trong phe của Cảnh . Nhưng mới đây , chính Huân đã cùng với chú Nho xử bắn giáo Du , bố đội Dương Nhu trầm ngâm nói : - Trước mắt , phải xử án Đội Dương đã . Vì nó vẫn tiếp tục dẫn mật thám đi bắt người của ta . Đảng ta trắng tay ở Hà Nội cũng vì nó ! Nguyễn Thái Học nén tiếng thở dài , đặt bàn tay lên vai Ký Con và tha thiết bảo : - Đúng như anh Nhu vừa nói . Lực lượng cách mạng của chúng ta ở Hà Nội kể như không còn gì nữa . Tôi giao Hà Nội cho đồng chí . Đêm tổng khởi nghĩa , đồng chí điều động đội quân cảm tử ném bom những địa điểm quang trọng trong nội thành để làm nghi binh và cầm chân quân giặc trong thành . Để chúng nó đừng đem quân đi tiếp viện những nơi khác ! Ký Con khẳng khái nhận lệnh : - Vâng . Hà Nội giờ này thật ra chỉ còn Đòan Ám Sát là chưa bị sứt mẻ . Chúng em đã có kế hoạch cả rồi . Tổng Bộ cứ tin ở chúng em ! Chúng em sẽ tiếp chiến đến chết mới thôi ! Xứ Nhu cảm động nhìn Ký Con : - Lúc nào Tổng Bộ cũng tin tưởng ở cậu . Cậu là người dũng cảm và trung kiên ! Đảng viên ai cũng như cậu thì thằng Tây cút khỏi xứ này rồi ! Ký Con lại hỏi : - Tổng Bộ đã liên lạc với đạo quân của anh Nghiệp bên Vân Nam chưa ạ ? Em nghe bảo lực lượng của anh Nghiệp bên ấy đông đảo lắm . Anh ấy mà kéo quân về kịp thì anh em mình bên này lên tinh thần lắm ! Nguyễn Thái Học gật đầu : - Xong cả rồi ! Thế nào anh Nghiệp cũng về ! Thế là bốn người chia tay xuống núi . Ai cũng cảm thấy hôm nay có thể là buổi họp mặt cuối cùng ! Ba hôm sau , Nguyễn Thái Học đến Đáp Cầu , đặt bộ chỉ huy tại nhà một đồng chí trọng tuổi . Đáp Cầu và Phả Lại là hai căn cứ quân sự quan trọng của Bắc Ninh , nơi đây Việt Nam Quốc Dân Đảng đã thành lập được các đội vũ trang cách mạng khá hùng hậu . Nhưng kề ngày khởi nghĩa thì Phạm Thành Dương cho mật thám đến bắt hết , thành ra giờ này , khi Nguyễn Thái Học về điều động thì chẳng còn tay súng nào . Ông đành phải trang bị gấp vũ khí cho các đảng viên dân sự liều mình tử chiến . Nguyễn Thái Học nhớ lại , ngay từ hội nghị Đức Hiệp hồi tháng 5 năm 1929 , sau khi đại hội biểu quyết Tổng khởi nghĩa , ông đã phân vân bàn với Xứ Nhu và Phó Đức Chính về vai trò của Phạm Thành Dương . Ông nói : - Chỉ nên cho đội Dương phụ trách binh đoàn ở Hà Nội mà thôi . Không nên cho ông ấy biết hết lực lượng của ta ở các binh đoàn khác . Ngộ nhỡ …. Xứ Nhu ngắt lời : - Cái ấy cũng khó , bởi Tổng Bộ đã giao cho Đội Dương nắm trưởng ban Binh Vụ của đảng thì tất nhiên ông ấy có quyền và có bổn phận phải nắm vững tình hình lực lượng vũ trang của đảng . Anh không nghe các đồng chí trung ủy vẫn gọi Dương là Tham Mưu Trưởng đấy ư ? Tham Mưu Trưởng thì phải nắm mọi kế hoạch quân sự chứ ! Nguyễn Thái Học đăm chiêu ngồi yên .Ông nhớ đến công lao gây dựng của Trần Văn Môn mà chả hiểu tại sao ông thấy Đội Dương không đáng tin cậy như Đội Môn . Ông cứ lo có ngày Dương sẽ thay đổi , hoặc vì tâm địa phản trắc hoặc vì hòan cảnh đưa đẩy . Mà Dương phản bội thì lực lượng quân sự của Quốc Dân Đảng kể như tan tành hết ! Giờ này thì mọi ưu tư của Nguyễn Thái Học đã thành sự thật . Đội Dương đã quét gần hết tiềm năng quân sự của đảng , chẳng phải riêng gì thủ đô mà trên khắp cả lãnh thổ miền Bắc . Nguyễn Thái Học về đây , làm nhiệm vụ chỉ huy binh đoàn Đáp Cầu và Phả Lại , nhưng có còn binh đoàn nào nữa đâu mà điều động ! Thôi thì tình thế éo le , đành nương theo mà hành sự . Ông tức tốc cho người đi Hải Dương và Bắc Ninh , ước hẹn với các đảng viên dân sự ở Lương Tài , Gia Bình và Nam Sách , hẹn ngày 12 tháng 2 , tấn công một điểm chỉ huy duy nhất là căn cứ của Pháp ở Đáp Cầu . Súng đạn , bom nội hóa , gậy gộc , dáo mác , có cái gì xài tạm cái ấy , miễn là tỏ được dũng khí của người cách mạng hiến thân cho độc lập của xứ sở ! Than ôi ! Thân làm cách mạng sắt máu mà giờ này đẩy ra mặt trận toàn những đảng viên vốn chỉ là thư ký ,giáo học , thương gia với thợ thuyền thì kết quả đã biết trước rồi ! Hôm sau , Nguyễn Thái Học đang họp với chi bộ Đáp Cầu thì cô Giang đột ngột xuất hiện . Đôi nhân tình gặp nhau nhưng chẳng còn bụng dạ nào để nói chuyện yêu đương trong giờ phút dầu sôi lửa bỏng này . Cô đã nhận được lệnh tổng khởi nghĩa và cô được phân công sẽ có mặt ở sân ga Yên Bái để đón các đồng chí từ vùng xuôi xuống trước ngày nổ súng . Trong khi chờ đợi , còn gần một tuần nữa , cô vẫn làm công tác liên lạc với Tổng Bộ , đồng thời cùng chi bộ phụ nữ chuyển vũ khí bằng đường hỏa xa từ Hà Nội và Phú Thọ lên Yên Bái . Chi bộ phụ nữ do cô Bắc thành lập , gồm 15 người , chủ yếu là tuyên truyền , giao liên . Rất đắc lực trong thời gian gần đây vì ít bị mật thám chú ý . Một buổi chiều , cách đây 3 hôm , cô Giang đang nhận vũ khí ở nhà một đồng chí ở Phú Thọ thì bất ngờ nghe tiếng chó sủa ngoài ngõ . Trông ra , thấy Lê Hữu Cảnh đang bước vào sân nhà . Chủ nhà giật mình ái ngại , định giấu mấy khẩu súng ngắn và lựu đạn xuống gầm giường , nhưng cô Giang chặn lại và quả quyết nói : - Anh Cảnh chớ ai mà sợ ! Tôi bảo đảm cho anh Cảnh ! Chủ nhân lưỡng lự đáp : - Tôi cũng biết anh Cảnh là người của Tổng Bộ trước đây . Nhưng anh Học đã có lời cảnh cáo ! Cô Giang gắt : - Mặc kệ anh Học ! Anh cứ tin tôi ! Chủ nhà im lặng đứng chờ trong buồng . Cô Giang thì bước hẳn ra hè . Cảnh xăm xăm bước lên hiên , tháo mũ làm quạt . Mồ hôi nhễ nhại trên mặt và đẫm ướt hết lưng áo . Cảnh mặc Âu phục , sơ mi trắng đục , quần ka-ki vàng , đầu đội nón trắng , tay xách cập da đen , trông y như thầy thông thầy phán ở tòa sứ hay dinh toàn quyền !
Facebook
Twitter
