* Tất cả mọi thứ này đều không phải là một giấc mộng.
* Ðời người là một sự việc kỳ diệu biết bao nhiêu!
* Thành công cũng được, thất bại cũng được, chẳng lẽ bản thân việc theo đuổi không chính là ý nghĩa của sinh mệnh chăng?
Mọi người đều có một giấc mộng, một giấc mộng không ngừng lập đi lập lại. Giấc mộng này có thể mung lung, có thể rõ nét; có thể cao xa, có thể hiện thực - Bất kể là một giấc mộng như thế nào, nó đều là một việc khó hiểu không thể khám phá nổi, tồn tại trong tiềm ý thức của con người, đến mình cũng không hiểu nó rốt cuộc là vật gì.
Có thể nó chính là số phận? Một quy luật không thể chống lại.
Ngu Công ở núi Bắc hàng ngày đào núi không nghỉ bởi vì ông ta có một giấc mộng.
Khoa Phụ đuổi Mặt trời đến cùng, vì ông có một giấc mộng.
Trong mộng tất cả đều thuần khiết biết bao, đẹp đẽ hài hòa biết bao, tiếng ma quỷ cũng đều thấy vui tai dễ nghe. Bởi vì con người đã buộc chặt mình vào giấc mộng này, đã giao phó mình cho số phận.
Khi ánh mặt trời xuyên qua cửa sổ chiếu sáng tâm hồn, người ta mới từ trong đêm dài đằng đẵng tỉnh lại. Lý tính được sống lại. Mộng được khám phá là một loại thuộc niềm tin, tín ngưỡng, hy vọng và nguyện vọng. Lúc đó, bỗng nhiên quay đầu lại mới phát hiện mình những ngày qua lại sống mù quáng như thế, ngu xuẩn như thế.
- Ðương nhiên, có rất nhiều, rất nhiều người thậm chí cho đến chết vẫn chưa khám phá ra giấc mộng này, suốt đời sống trong sự ngây thơ của mù quáng, sống trong sự hài hòa của ngu xuẩn, nghe tiếng chửi rủa của ma quỷ tưởng đó chính là tiếng ca hát.
Song, có khá nhiều người lại hiểu được rằng người ta chẳng qua là vì có một tương lai tự cho là tốt đẹp mà sống, vì có hy vọng mà sống, vì có mọi theo đuổi mà sống, vì có lòng tin, có tín ngưỡng mà sống.
Tất cả mọi thứ này không phải là một giấc mộng.
Nhưng, thế giới sau khi tỉnh mộng thật ra không hoàn toàn như ý con người, thật ra không phải đẹp đẽ như trong tưởng tượng, hy vọng không chắc có thể thực hiện được: đã có theo đuổi, tất nhiên kèm theo khổ cực và gắng gượng, kết cục của nó cũng không thể hoàn toàn như nhau, có thành công tất nhiên có thất bại.
Thế là, có người đem thất bại của việc theo đuổi xem là tiêu tan niềm tin tốt đẹp. Sau khi niềm tin tiêu tan cảm thấy không có nơi cư trú, không có nơi chốn để trở về, cảm thấy không nhà để trở lại, cảm thấy mọi ý nghĩ đều tan biến. Có người cho rằng mới đầu không cần tỉnh ngộ, tiếp tục giấc mộng chưa từng khám phá đó còn tốt hơn nhiều so với niềm tin tiêu tan. Anh ta hướng về cuộc đời bằng lòng say sưa lâu dài không muốn thức tỉnh. Thế là anh ta lại buộc chặt mình vào với mộng, giao phó cho số phận. Thậm chí có người ngay lúc này đã giết chết mình - hoặc về tinh thần giết chết mình, rơi vào tiêu cực đồi bại; hoặc về hình thể đã kết thúc mình, đầu đi đuôi lọt.
Bạn thấy, đời người là một sự việc kỳ diệu biết bao nhiêu!
Phiên dịch sai lầm của bi kịch sinh ra trong mộng: lý giải sai lầm đối với theo đuổi, thiên kiến hẹp hòi đối với niềm tin, nhận thức nông cạn đối với hy vọng.
Bạn ở trong mộng so sánh với bạn ở trong hành động, rõ ràng trong mộng là hư vô, hoang đường, chỉ có trong hành động mới là chân thực, có ý nghĩa. Bất kể bạn ở trong mộng vĩ đại bao nhiêu, sống tốt đẹp bao nhiêu, đối với sinh mệnh chân thực của bạn đều không tạo nên ý nghĩa thực tế nào. Bạn ở trong hành động, bất kể là ngọt bùi đắng cay, bất kể là gió sương mưa tuyết thế nào, bất kể thành bại được mất ra sao đều là bạn chân thực, toàn bộ ý nghĩa sinh mệnh của bạn đều tồn tại ở chỗ này. Nếu như bỏ cái này chọn cái kia, bạn chắc chắn là bỏ gốc chọn ngọn, nhưng bằng lòng say sưa lâu dài không muốn tỉnh lại chẳng qua là mình lừa dối mình. Trong giấc mộng chưa được khám phá kia, sinh mệnh của bạn không có sẵn bất cứ tính chất tốt xấu, thiện ác nào sẽ giống như một con chim trên bầu trời.
Thành công cũng được, thất bại cũng được, chẳng lẽ bản thân việc theo đuổi không chính là ý nghĩa của sinh mệnh chăng? Chẳng lẽ cái tạo thành ý nghĩa trực tiếp nhất đối với Ngu Công núi Bắc không phải chính là bản thân sự việc đào núi không ngừng này ư? Còn về kết cục san phẳng hai núi Thái Hàng và Vương Thất, chỉ là sự việc của Ngu Công ủy thác cho con cháu đời sau, dựa vào năm tàn sức cạn của ông căn bản không thể thực hiện được. Ðời người chính là như thế, quá trình so với kết cục quan trọng vạn lần. Quá trình theo đuổi lại là quá trình của đời người, ý nghĩa của sinh mệnh tồn tại ở sự bắt đầu quá trình này. Sinh mệnh cá thể như giọt nước trong biển cả, có thể theo đuổi của bạn chỉ có hòa tan vào trong biển cả mênh mông này mới có thể hiện ra kết quả, mà không thể từ trong giọt nước lẻ loi ở bạn, nhìn ra cái gì cả. Cho dù việc theo đuổi của bạn thất bại, nhưng trong không gian vũ trụ bao la lại tính được cái gì? Bạn vẫn là bạn như thường, chỉ cần bạn bằng lòng, vẫn có ngày nay và ngày mai, ở đây và ở đó như thường. Chỉ cần bạn đã từng theo đuổi, chỉ cần bạn không hổ thẹn với lương tâm.
Cái gọi là niềm tin tốt đẹp tiêu tan là ý nghĩa gì? Niềm tin chẳng qua là chỉ cái lý giải và cách nhìn kia, bản thân bạn cho là tốt đẹp, mà sự lý giải và cách nhìn này chắc chắn cũng bao quát cả toàn bộ quá trình hình thành của nó và toàn bộ quá trình thực hiện của nó. Cái gọi là ?tiêu tan? chỉ là chỉ kết quả cuối cùng của thực tiễn trái ngược với lý giải và cách nhìn của bạn. Cần biết rằng điều ?trái ngược? này hoàn toàn có thể chỉ là tạm thời, ngẫu nhiên hoặc coi như là cá nhân bạn, còn từ lâu dài để xét, từ quy luật phổ biến tất nhiên để xét, niềm tin của bạn không chắc đã sai lầm, bạn không nên có cảm giác tiêu tan. Bởi vì từ lâu dài để xét, từ quy luật phổ biến tất nhiên để lý giải, bạn là đúng đắn, ý nghĩa sinh mệnh của bạn chưa mảy may tổn thất. Nếu như điều ?trái ngược? này quả thực là một sự thực thì niềm tin của bạn đích thực sai lớn, như thế thì ý nghĩa sinh mệnh của bạn ở chỗ tự tỉnh ngộ, dùng quá trình sinh mệnh của bạn chứng thực sai lầm của mình. Ðó là một cơn ác mộng tỉnh lại, đang có cảm giác nhẹ nhàng, không thích hợp sinh ra ý nghĩ tiêu tan. Nếu như bạn vẫn còn trẻ, tương lai hãy còn dài, bạn hãy đi tìm tòi lại, hãy xây dựng lại niềm tin. Cho dù tuổi đã xế chiều, sự tỉnh ngộ của bạn vẫn có giá trị, không nên nói nó có thể làm tấm gương cho những người đời sau của bạn, về bản thân bạn cứ xét theo điểm tỉnh ngộ này cũng có thể ngậm cười nơi chín suối, chẳng phải nói sớm còn nghe nói, chiều chết cũng vui đó sao?
Theo đuổi thất bại phải chăng có nghĩa là hy vọng tan vỡ và tuyệt vọng? Hy vọng là cái gì? Hy vọng là cái mà trong lòng bạn ước ao, là mục đích và nguyện vọng mà trong lòng bạn ước ao thực hiện. Nếu như nói mỗi người đều phải tuân theo quy luật tất yếu của vận động sinh mệnh nào đó, thì quy luật này cũng chính là số phận của con người. Nếu như những điều suy nghĩ trong lòng trái ngược với số phận, như thế thì hy vọng sẽ có nghĩa là tuyệt vọng, càng hy vọng lại càng tuyệt vọng. Chỉ cần bạn biết cách thay đổi. Khi bạn tự biết, tại sao bạn không thể suy ngẫm ngược lại - hy vọng này đã có nghĩa như tuyệt vọng, tại sao tôi vẫn còn hy vọng như thế? Tại sao tôi không thay đổi đi một góc độ: nếu như những điều suy nghĩ trong lòng phù hợp với số phận thì hy vọng của tôi cũng lại là số phận của tôi. Ðúng vì như vậy, trong tuyệt vọng cũng mới có thể có hy vọng, mà hy vọng của tôi có thể đang thai nghén trong tuyệt vọng kia.

81. Khoảnh khắc giận thói đời

* Không nên bị hiện thực mài mòn hết góc cạnh, không nên lún sâu vào thế tục, càng không phải đi a dua xiểm nịnh bất cứ người nào.
* Thà bỏ ra một lần hành động để cải tạo hiện thực, còn hơn phát ra một vạn câu bực dọc với hiện thực.
Người giận thói đời có mặt đáng yêu, cũng có mặt đáng buồn.
Ða số họ bản tính ngay thẳng, dám nói thật, không bao giờ giả dối, mang cảm giác chính nghĩa mãnh liệt, căm ghét sự đời hiện thực không bình đẳng, chán ghét những tập tục cũ hủ bại lạc hậu. Hơn nữa đa số người có cá tính đột xuất rõ ràng, đầu óc mọc trên cổ của mình, có chủ trương và kiến giải độc đáo của mình quyết không ẩn dật, tiến thoái lẻ loi - đây cũng chính là một trong những đối tượng mà họ căm ghét.
Nguyễn Tịch và Kê Khang thời Ngụy Tấn là hai nhân vật điển hình giận thói đời, phủ định lễ pháp. Họ không chỉ là người phi Thang Vũ còn nhẹ Chu Lễ, khinh thường lễ tục, mà còn chỉ thẳng ra những hủ bại và hoang dâm của tập đoàn thống trị họ Tư Mã đương thời, đã phẫn nộ kêu lên: ?Ðại để không có vua mà hầu như mọi vật đều ổn định, không có quan mà vạn sự đều sắp đặt đâu vào đấy... Có vua ở đó mà bạo ngược vẫn thịnh hành, có quan mà giặc dã vẫn phát sinh". Ðồng thời đã lên án bọn vua chúa "Chỉ cậy vào tôn nghiêm và ỷ thế, không bạn không thầy, chia cắt và làm chúa tể thiên hạ để phụng sự cho việc riêng của mình... Kiêu căng diễu võ giương oai, hống hách ngang ngược, họa chất thành núi, hình phạt vốn để trừng trị kẻ bạo ngược, nay lại dùng để uy hiếp người hiền. Xưa là vì thiên hạ, nhưng nay chỉ vì bản thân mình...? Bản tính cương trực đó làm cho người ta kính phục.
ở mỗi thời đại khác nhau đều có những người có chí có nhân như thế. Họ đều đã từng sản sinh ảnh hưởng nhất định đối với việc kêu gọi và thức tỉnh dân chúng vạch trần bọn thống trị. Họ luôn tồn tại đối lập với tất cả những cảnh thái bình giả dối, do đó đã trở thành cái đinh trong mắt, cái kim châm trong da thịt của bọn thống trị các thời đại, đa số họ không được đối xử công bằng, thường thường bị bọn thống trị bức hại.
Trong thời đại vĩ đại ngày nay của chúng ta, người giận thói đời vẫn có giá trị tồn tại của nó. Ðối với tất cả các trào lưu bất chính, đối với tất cả mọi thứ ngôn luận và hành vi không lợi cho nền văn minh và tiến bộ, và các phong tục tập quán lạc hậu ngu xuẩn họ dám căm ghét, dám nói quyết không tha thứ và chung chạ. Nhân cách của tinh thần cứng đầu cứng cổ, không giả dối này, mãi mãi được mọi người khâm phục. Một quốc gia, một dân tộc, nếu như thiếu đi hàng loạt những người cứng rắn như thế, thì đó sẽ là một vũng nước tù đáng thương.
Nếu như bạn có phẩm cách đáng quý này, thì nên tiếp tục phát triển. Không nên bị hiện thực mài mòn hết mọi góc cạnh, không nên lún sâu vào thế tục, càng không phải đi a dua xiểm nịnh bất cứ người nào. Nếu như bạn có ý chí sắt đá ngay thẳng bất cứ con đường không chính đáng nào, bất cứ trào lưu bất chính nào, cuối cùng sẽ chẳng làm gì được bạn.
Song, người ghét thói đời cũng đa số tồn tại khiếm khuyết chết người. Nói chung, họ chỉ dừng lại ở chỗ bực tức và bàn suông, hành động thực tế tương đối ít. Họ có thể nói một lý lẽ đến mức đâu ra đấy, ba hoa thiên địa, đối với một thói hư tật xấu chỉ ra một cách ngắn gọn mà trúng đích, đem một tập tục cũ từ nguyên nhân đến phát triển đến nguy hại hiện thực mổ xẻ phân tích rõ ràng rành mạch. Nhưng họ đa số đều là những người đứng cách bờ nhìn đám cháy, không muốn dấn thân để tham gia thực tiễn vĩ đại cải cách hiện thực, lao mình vào dòng lũ cải cách. Trước hiện thực mà họ vạch ra và phê phán, thường thường không biết làm cách nào, mà toàn thấy căm tức đầy bụng mà thôi. Có người phát triển đến trình độ ngông cuồng kiêu ngạo, bé người to con mắt, không còn biết trời cao đất dầy là gì. Chỗ này nhìn không quen, chỗ kia nhìn không quen, chỉ độc có mình là trông được. Mà lại không biết thế giới này không có anh ta quả đất vẫn quay đều.
Có một số người giận thói đời, thậm chí có thể không nhìn thấy và giả vờ làm ngơ đối với đại trào lưu cải cách đang cuồn cuộn trào dâng, lại suốt ngày ở đó than vãn sinh ra không gặp thời, có tài mà không gặp vận. Nhưng người ta lại rất ít nhìn nhận ra họ thật sự có được bao nhiêu tài năng và bản lĩnh. Ðạo Thiền cửa miệng của họ thường là "Lòng người ngày nay không thực thà như người xưa, phong tục ngày nay ngày một đi xuống". Lại không biết cổ phong mà họ ôm ấp có thể đã bị vứt vào đống rác của lịch sử từ lâu.
Lại có một số người ghét thói đời khác nào đó, vì lòng cao hơn cả trời, ?mệnh? (kỳ thực là tài năng) còn mỏng hơn cả giấy, trước hiện thực lớn mạnh sau khi từng va chạm vài lần, trượt ngã vài lần liền ngã lòng nản chí, gục hẳn không dậy nổi, sa vào hành động ngạo đời, đứng vào hàng những kẻ cười cợt nghịch ngợm. Nhuệ khí năm xưa không còn hình bóng. Giống như Nguyễn Tịch năm xưa ghét điều ác như kẻ thù, nhìn lễ nghi phong tục bằng nửa con mắt, về sau lại vì miễn họa toàn thân, miệng bất kể lỗi của người, giả vờ điên uống rượu li bì. Lúc này, người giận thói đời lại biến chất đến nỗi không có bất cứ giá trị nào đáng nói nữa.
Nếu như bạn đã từng là người ghét thói đời như thế, phải chăng nên hãy suy nghĩ lại xem, tâm trạng của bạn có lành mạnh không, việc lý giải của bạn có sai không, giá trị hành vi của bạn ở chỗ nào.
Cố nhiên chúng ta nên không ngừng phê phán hiện thực, nhưng chúng ta càng nên không ngừng cải tạo hiện thực. Bất mãn và phê phán đối với hiện thực không thể kích dậy được quyết tâm biến cách hiện thực, trở thành sức mạnh thúc đẩy to lớn của chúng ta cải tạo hiện thực, làm cho chúng ta đưa ra hành động thực tế cải cách hiện thực, thế thì bất mãn và phê bình của bạn nhiều hơn, bực tức của bạn nhiều hơn, lại có ý nghĩa thực tế gì nữa? Không hành động, cho dù chửi mắng đến một vạn lần "Lòng người ngày nay không thực thà như xưa, phong tục ngày nay ngày một đi xuống", đối với việc cải tạo lòng người phong tục thời nay lại có ý nghĩa gì?
Thà bỏ ra một lần hành động để cải tạo hiện thực, còn hơn phát ra một vạn câu bực dọc với hiện thực.
Thử nghĩ lại xem, nếu như mọi người đều chỉ dừng lại ở nỗi bực dọc và nói suông đối với hiện thực, mà lại không muốn bỏ ra sức lao động gian khổ, đó sẽ là một thế giới ra sao?
Cố nhiên chúng ta không thể học một số nhà văn nào đó để tạo cảnh thái bình giả tạo, để thổi phồng, để nói bốc lên, để luôn luôn nói tình hình so với bất cứ lúc nào đều tốt. Nhưng chúng ta cần phải thật sự lý giải hiện thực. Hiện thực và lý tưởng luôn luôn tồn tại một khoảng cách lớn, không thể tất thảy như ý của con người. Có như thế, chúng ta sống mới có ý nghĩa. Cải biến hiện thực là một quá trình gian khó không bao giờ hết, công nghiệp hóa không thể thổi một chầu là có được. Tâm tình cấp thiết cải biến hiện thực tuy có thể lý giải, nhưng là ?dục tốc bất đạt?. Bạn không thể nhảy qua quá trình mà đi thẳng tới giành kết quả. Bực dọc càng nhiều cũng là vô ích, hiện đại hóa không phải là mấy câu bực dọc là có thể phát ra được.
Lời than thở của cái gọi là sinh ra không gặp thời của bạn lại có giá trị bao nhiêu? Ngoài việc tìm ra cho thất bại của mình một lý do có thể là ai cũng phải có, không còn có gì khác nữa. Dẫu rằng như bạn nói, đó cũng là một sự thật đã thành, không có cách chọn lựa nào khác, than vãn và bực tức cũng không thể mảy may giúp bạn thoát khỏi thời gian này mà đi đến sống ở trong một loại thời gian khác.
Ngày hôm qua của bạn đã đi qua, chỉ có nắm chắc hôm nay, mới có thể phóng tầm mắt đến ngày mai.
Cho dù sống ở dưới một gầm trời khác, bạn vẫn là bạn, không chắc bạn sống ở đó càng thêm rực rỡ hơn.
Khi bạn căm phẫn vì sinh ra không gặp thời, bạn nên chăng có thể làm sự so sánh ngang: trong những người cùng tuổi với bạn, trong những người cùng sống với bạn ở cùng chung một gầm trời, có nhiều người so với bạn xuất sắc hơn nhiều, hởi lòng hởi dạ nhiều hơn, đó là vì sao?