Dưới mắt các nhà quan sát, biến chuyển nghiêm trọng nhất là việc trọng dụng những người cháu của Võ Hậu vào việc thiết lập các nơi thờ phượng dòng họ Võ tại Lạc Dương. Các chức vụ quan trọng đều do con cháu họ Võ nắm giữ trong khi các Vương tước nhà Đường dần dần bị tước hết quyền hành.
Võ Hậu có tất cả mười bốn người cháu kể cả Võ Thừa Tự và Võ Tam Tư.
Thừa Tự là người nhiều tham vọng và hoạt động nhất. Tuy chỉ là một chính trị gia nửa mùa, ít học, thô bỉ, tối mắt trước danh lợi, Thừa Tự vẫn được phong làm Thị Trung - tháng 5 năm 684. Nhưng chỉ hơn một tháng sau, Võ Hậu chịu không nỗi sự vụng về ngu xuẩn của hắn nên phải cách chức hắn.

Hồi đó dân thường đàm tiếu sư Hoài Nghĩa bám đuôi Võ Hậu, Thừa Tự và Tam Tư bám đuôi nhà sư, và đám quan lại trong triều bám đuôi bọn con cháu họ Võ. Các người cháu của Võ Hậu đều được làm Đại tướng quân hoặc những chức vụ then chốt tại các cơ cấu chính quyền. Võ Hậu lạm quyền thái quá, đã biến triều đình thành một đám người lố bịch. Bọn họ Võ kiêu căng và khờ khạo vậy mà Võ Hậu vẫn dùng chúng vào những chức vụ quan trọng như Trưởng quan thành Lạc Dương, thành Trường An và Cấm Thành, chính là để sửa soạn lật đổ nhà Đường.
Điều làm cho mọi người chú ý nhất là Thừa Tự trù tính xây thêm miếu thờ họ Võ tại Đông đô,Lạc Dương, tuy gia đình họ Võ đã có nhiều đền thờ tại Trường An. Những miếu thờ mới sẽ xây theo kiểu hoàng gia. Trước đây tổ tiên nhà họ Võ đã được truy phong phẩm tước nhưng Võ Hậu chưa hài lòng. Bà muốn nâng tất cả ông bà ông vải từ năm đời trước lên hàng Vương tước. Mọi người đều xôn xao bàn tán. Hiển nhiên Võ Hậu đang dụng tâm cướp ngôi. Vì nhớ ơn Thái Tôn, họ đều phẫn nộ và quyết định hành động. Nhưng ai là người đứng ra khởi xướng. Hai vị Hoàng đế trẻ tuổi -Triết và Đán- đã bị giam giử và tước hết quyền. Các Vương tước nhà Đường cũng đã phân tán đi các nơi và đang sống trong lo âu chờ đợi sự bất hạnh. Chỉ còn lại đám người trí thức.

Vậy những người trí thức phải ra gánh vác trách nhiệm.
Người đầu tiên phất cờ khởi nghĩa là Tử Kỉnh Nghiệp. Chàng chính là cháu nội của Quốc công Lý Tích, người đã đứng ra điều khiển lễ tấn phong Võ Hậu ngày trước.
Kỉnh Nghiệp cùng một nhóm nho sĩ khác họp nhau tại Dương Châu để bàn định kế hoạch. Họ đã dùng mưu cướp được thành Dương Châu và khởi sự với đám binh lính trong thành. Họ suy tôn một người trông giống Thái tử Hiền, công bố rằng Hiền chưa chết và hiện đang cùng họ mưu đồ đánh đuổi kẻ soán nghịch. Chính nghĩa của họ được hưởng ứng nhiệt liệt và cuộc khởi nghĩa rất hy vọng thành công. Trong vòng nửa tháng họ tuyên bố đã chiêu nạp được mười vạn binh lính.

Trước khi động binh, Kỉnh Nghiệp sai Lạc Tấn Vương viết một bài hịch truyền đi khắp nơi. Bài hịch này làm dân chúng kinh đô xúc động còn hơn khi họ nghe tin Kỉnh Nghiệp khởi nghĩa. Bài hịch không những có giá trị về một văn chương mà còn nói lên được tất cả những điều mà mọi người hằng ấp ủ trong lòng. Họ chỉ dám thầm thì tại những nơi kín đáo. Nó có sức mạnh làm giảm uy tín của Võ Hậu hơn cả thiên binh vạn mã.

Bài hịch như sau:
Kẻ soán ngôi là một người đàn bà đồi bại họ Võ, xuất thân từ một gia đình tầm thường. Trước kia thị được đem vào cung để giữ quần áo cho vua Thái Tôn, nhưng rồi thị bị đuổi vì những vụ bỉ ổi làm hoen ố Hoàng cung. Sau đó thị tìm cách quyến rũ Cao Tôn mặc dù thị đã từng kề cận vua cha.
Thị đã làm nhơ danh Hoàng tộc ở những vụ ghen tuông vô lối và những mánh khoé hèn hạ đê tiện mê hoặc Vua. Thị đã bôi lọ hình ảnh của chim phượng hoàng, biểu hiệu của một vị Hoàng hậu, và dẫn dụ Vua vào đường loạn luân. Với lòng dạ thâm độc như rắn rết và tàn ác như muôn thú. Thị đã trừ khử những hiền thần để thay vô đó một bọn tham quan ô lại. Thị đã đầu độc chị ruột và giết hai người anh cùng cha khác mẹ. Thị đã ám sát Vua và đầu độc mẹ ruột. Những hành động đó trái với thiên luân và đi ngược với sự an bài của tạo hoá.
Giờ đây, thị theo đuổi một mục đích ghê gớm: thị đang dòm ngó ngôi Thiên tử. Thị giam cầm các người con yêu của vua và đưa bọn lưu manh lên cầm quyền. Hiển nhiên thị đang muốn lật đổ nhà Đường.
Nay, Kỉnh Nghiệp tôi nhận thấy, mình là bề tôi của nhà Đường và là con cháu của một vị Quốc công, có bổn phận phải nhớ ơn tiên đế và đề cao truyền thống bất khuất của tổ tiên. Tôi đã cảm thông được nỗi tức giận của Long Vương và đồng tình với những giọt nước mắt của Viên Chung Sơn. Để khôi phục nhà Đường và đáp lại lòng mong đợi của toàn dân, tôi mạo muội đứng ra phất cờ khởi nghĩa trừ hết lũ gian tà, quét sạch bờ cõi. Bánh xe chiến sĩ sẽ lăn và tiếng vó ngựa rền vang từ Nam chí Bắc. Quân ta sẽ dồi dào lương thực từ bờ biển Hải Ninh chở tới và bóng cờ trên những chiến thuyền đang phất phới tung bay, báo hiệu ngày vinh quang sắp tới. Gió phương Bắc vang vội trống quân hành, tinh tú phương Nam ngời lên ánh thép giáo gươm, núi đồi rung chuyển tiếng reo hò, trời đất cũng gầm thét trợ oai đoàn dũng sĩ. Chính nghĩa quân ta sáng chói, uy lực quân ta còn sức mạnh nào ngăn nỗi.

Hởi toàn thể đồng bào ! Hãy vùng lên ! Chúng ta là con dân đất nước này, không ít thì nhiều liên hệ với triều đại hiện tại. Nhiều người trong chúng ta đã được tiên đế ân cần uỷ thác hoặc đã đọc bản di chúc của người lúc lâm chung. Chúng ta không nên mơ ngủ nữa ! Chúng ta hãy đáp lại tiếng gọi của người trước còn văng vẳng bên tai !
Chúng ta hãy nhìn cảnh đáng thương của các vị Hoàng tử, mồ cha chưa khô những người con côi đi bị bạc đãi. Những người có tâm huyết hãy đứng dậy nắm lấy thời cơ, xoay chuyển tình thế, làm hậu thuẫn cho những người đang sống để đền ơn người đã khuất. Tôi xin thề với non sông là những ai tình nguyện gia nhập đoàn quân khởi nghĩa sẽ được đền bù xứng đáng ; còn những kẻ nào do dự hay trốn tránh trách nhiệm sẽ bị nghiêm trị tuỳ tội trạng và lúc đó mới ăn năn thì e quá muộn. Hãy nhìn chung quanh chúng ta một lần nữa và tự hỏi đất nước này thuộc về ai?
Khi đọc đến câu mồ cha chưa khô những người con côi đã bị bạc đãi, Võ Hậu vỗ tay khen:
- Hay tuyệt ! Ai đã viết bài hịch này?
Một triều thần đáp:
- Lạc Tấn Vương.
Võ Hậu có ý tiếc:
- Thật đáng tiếc, một văn tài như vậy mà bị bỏ quên. Đáng lẻ ta phải trọng dụng y.
Nhưng điều đáng tiếc hơn nữa là những người cầm đầu cuộc khởi nghĩa đều là nho sĩ chưa từng cầm quân đánh giặc. Với thiên thời địa lợi, nếu họ có thêm một chiến lược vững vàng, chắc chắn họ sẽ quét sạch bờ cõi và thiêu rụi Thành Đô của Võ Hậu.
Nhưng họ bất đồng ý kiến. Có người đưa ra một đề nghị rất hợp lý là hãy đem quân về kinh đô, dọc đường chắc chắn quan binh các địa phương sẽ theo về rất đông, nhất là đám thanh niên hiếu chiến ở Sơn Đông. Nhưng Kỉnh Nghiệp lại chọn một biện pháp an toàn hợn ông lập chiến luỹ tại Nam Kinh để phòng thủ chớ không chịu tấn công trước. Ông chủ trương rằng nếu trận đầu bị thua ông sẽ rút về đó và cố thủ mặt Đông Nam. Ông đã làm mất yếu tố tâm lý và lỡ một cơ hội thành công.
Dân chúng ngã lòng vì điều họ mong đợi đâu phải là lập thêm một chính phủ tại Nam Kinh để trường kỳ kháng chiến với một địch thủ mạnh hơn nhiều.
Võ Hậu sai Lý Thừa Nghiệp đem ba mươi vạn quân đi đánh Kỉnh Nghiệp. Hai bên gặp nhau tại miền đồng bằng Bắc ngạn sông Dương Tử gần Dương Châu, một miền đất đầy ao hồ, sông rạch.
Quân Kỉnh Nghiệp bố trí theo hình cánh cung ở phía Bắc Dương Tử giang, bọc theo chân đồi và bờ hồ phía Tây Bắc Nam Kinh và dùng Nam Kinh làm soái phủ.

Trong khi đó Võ Hậu sợ Thừa Nghiệp làm phản, theo phe Kỉnh Nghiệp, bà bèn sai thêm một Đại tướng thân tín tên là Trương Tế ra làm Nguyên soái để chỉ huy trận đánh và giám sát hành động của Thừa Nghiệp.
Các thuộc hạ của Thừa Nghiệp khuyên ông hãy hành động ngay, trước khi vị Nguyên soái tới.
Thừa Nghiệp bèn tìm những sơ hở của Kỉnh Nghiệp để tấn công. Quân hai phe chiến đấu giằng co ở hai bên bờ sông toàn lau sậy cao quá đầu người.
Quân triều đình đã lợi dụng chiều gió nỗi lửa đốt bãi sậy của phe địch khiến quân Kỉnh Nghiệp tan vỡ.
Kỉnh Nghiệp cố thu thập đám tàn quân và chạy về phía Nam sông Dương Tử. Truy binh đuổi theo rất gắt.
Cuối cùng, thất vọng trước tình thế, Kỉnh Nghiệp quyết định dùng thuyền trốn sang Cao Ly. Trong khi chờ thuyền bị bão chưa tới kịp, Kỉnh Nghiệp bị một thuộc hạ ám sát, các bạn ông cũng bị bắt. Riêng Lạc Tấn Vương bỗng dưng mất tích, về sau không thấy nói tới ông nữa.
Quân Thừa Nghiệp cắt đầu Kỉnh Nghiệp và mấy người kia đem về kinh đô để lập công.
Cuộc khởi nghĩa chỉ bùng lên được hai tháng.
Hai mươi lăm chiếc đầu lâu của các tướng tạo phản bị bêu trước cỗng thành Lạc Dương.
Võ Hậu không ưa những kẻ cứng đầu. Không những bà đem tru di gia quyến Kỉnh Nghiệp, bà còn kết tội cả ông nội chàng là Lý Tích, người đã nằm yên trong lòng đất.
Bà không còn biết Lý Tích là vị quốc công đứng ra làm lễ tấn phong cho bà, ông đã từng lập những chiến công hiển hách buộc Cao Ly phải đầu hàng, và ông là một vị anh hùng dưới triều Thái Tôn. Bà thản nhiên ra lệnh quật mồ và đem hài cốt ông bầm nát để linh hồn ông không nơi nương tựa. Hành động tàn nhẫn này vừa để thoả mối tư thù vừa để dằn mặt quần thần.
Cuộc phiến loạn là một dịp tốt để hại nhau.
Võ Thừa Tự rất ghét quan Trung Thư họ Bạch vì ông này thường cản trở công việc của hắn. Thừa Tự bèn nhân cơ hội họ Bạch có một người cháu nhúng tay vào cuộc phiến loạn để ghép ông vào tội đồng loã.
Thực ra quan Trung Thư không hề liên can đến vụ khởi nghĩa của Kỉnh Nghiệp. Chỉ có một lần ông bàn với Võ Hậu là nếu bà trả ngôi cho Đán, mọi cuộc khởi nghĩa sẽ tự động tan rã. Ông không ngờ lời bàn đó lại chính là bản án tử hình của ông.
Sau khi giết quan Trung Thư họ Bạch, Võ Hậu ra lệnh giết không xét xử hai vị Đại tướng khác là Vương Phượng Nghỉ và Trinh Võ Eỉnh vì hai ông này quen biết với thủ lãnh bọn phiến loạn. Thực ra Võ Hậu muốn giết hai người vì Vương Phương Nghi thuộc giòng họ của Vương hậu và Trịnh Võ Đình dám viết thư về triều xin tội cho họ Bạch. Riêng họ Trịnh là một tướng tài từng làm bở vía quân Thổ Nhĩ Kỳ và được người Thổ mệnh danh là Hung Thần. Khi nghe tin ông bị giết, dân tộc Thổ tổ chức một cuộc liên hoan vĩ đại.

Cuộc khởi nghĩa đã bị dẹp tan. Giờ đây Võ Hậu ngồi ung dung trong điện Võ Thánh -tên mới của Chánh điện đặt ra để đánh dấu sự thành công của họ Võ - tự tán thưởng chiến thắng của mình.
Bà nói với quần thần bằng một giọng nghiệm nghị:
- Các khanh thấy ta đã hết sức với xã tắc chưa?
Các quan đồng thanh:
- Tâu Lệnh Bà, đúng vậy.
Võ Hậu tiếp:
- Trong hai mươi năm ta đã cực khổ lo gánh vác công việc cho Cao Tôn, không lúc nào được rảnh rỗi. Ta đã cho các khanh chức tước và quyền hành. Ta đã đem hoà bình và an lạc cho bờ cõi. Từ ngày Cao Tôn qua đời, chẳng phút nào ta nghĩ đến bản thân ta. Ta luôn luôn lo cho người khác. vậy mà vẫn có những quan cao, tướng giỏi hùa theo bọn phản loạn chống lại ta. Ai là người quyền thế hơn họ Bạch? Ai là người dòng dõi anh kiệt hơn họ Từ? Ai là tướng soái tài ba hơn họ Trịnh? Vậy mà ta vẫn giết được họ một khi họ phản trắc. Trong các khanh ai cảm thấy mình hơn được những nhân vật đó thì cứ việc hành động. Còn nếu không thì hãy ngoan ngoãn vâng lời ta đừng có những cử chỉ điên rồ.
- Bọn hạ thần đâu dám.
Đám triều thần trả lời, không dám ngước mặt lên.

Hệ thống mật thám vĩ đại

Tháng ba năm 686, hệ thống mật thám bắt đầu hoạt động một cách vô tư với những thùng thư bằng đồng, đặt tại khắp các cơ quan chính quyền.
Thùng thư này vuông có bốn ngăn gắn liền vào nhau, mỗi ngăn có một khe hở phía trên nắp, để nhưng điềm chỉ viên bỏ thư vào.
Bất cứ ai, dù một anh lao công, hay ngay cả một tên trộm cướp, muốn tố cáo những kẻ có hành vi hay lời nói phương hại đến triều đình đều có thể bỏ thư mà không ẹ ngại điều gì.
Theo tinh thần chiếu chỉ của Võ Hậu, việc thiết lập hệ thống thùng thư này hoàn toàn có tính cách vô hại. Các thùng thư được đặt ra với hy vọng các ý kiến của dân chúng được đạo đạt thẳng lên chính quyền, ngõ hầu công lý sẽ thực sự soi sáng mọi nơi.
Chiếu chỉ còn giải thích rõ ý nghĩa của bốn mặt thùng thư quay ra bốn hướng để đề cao bốn đức tính căn bản.
Mặt phía Đông màu xanh lá cây tượng trưng cho sự Tử tế, mặt phía Tây màu trắng tượng trưng cho sự Công bằng, mặt phía Nam màu đỏ tượng trưng cho sự Liêm khiết, vả mặt phía Bắc màu đen tượng trưng cho sự Khôn ngoan.
Võ Hậu không bao giờ để đạo đức bị bỏ quên !
Thực ra mọi việc không đơn giản như vậy. Mục đích ngấm ngầm của Võ Hậu là dùng những thùng thư đó để kiếm cớ buộc tội những người bà không ưa. Các nịnh thần có thể sai thuộc hạ bỏ thư vu khống để chúng có cớ tra tấn những người vô tội.
Thùng thư trở nên một hình ảnh khủng khiếp đối với bản thân các quan lại và dân chúng, cũng như đối với gia đình họ.
Mọi người đều có thể là mật thám đắc lực cho triều đình. Hàng xóm có thể trả thù nhau, trộm cướp kết tội quan toà, tớ phản chủ, bạn bè hại nhau.
Chưa từng có một hệ thống mật thám nào vĩ đại như vậy !
Tâm nguyện duy nhất của những người bình thường là được sống còn. Còn nhưng kẻ gian manh lại mừng rỡ vì đây là cơ hội tốt để tiến thân, chúng có thể đem bán bạn bè thân thích để cầu vinh. Chưa bao giờ nền luân lý quốc gia lại sa sút như vậy. Giá trị con người không bằng hạt cát. Người ta tranh nhau dành giật sự sống.

Cùng lúc với sự thiết lập hệ thống thùng thư, Võ Hậu ra lệnh cho tất cả quan viên tại các Châu quận phải nghiêm chỉnh tiếp nhận các lời tố cáo của mọi người, kể cả tù phạm, để kịp thời khám phá các âm mưu phản loạn và vạch mặt những kẻ chỉ trích chính phủ.
Các quan viên nào không chịu tiếp nhận ý kiến của họ sẽ bị ghép vào tội che chở phiến loạn. Các mật báo viên nếu muốn sẽ được phép đi thẳng lên Kinh đô để gặp Võ Hậu. Trong khi đi đường được cung cấp nơi ăn chốn ở như một vị quan ngũ phẩm.
Khi tới kinh đô, bọn này sẽ được Võ Hậu đích thân tiếp kiến. Những tên ăn nói lanh lợi mặt mày hung ác lì lợm, từng vào tù ra khám, hoặc những kẻ có vẻ nham hiểm mưu mô có thể dùng làm tay chân đắc lực, đều được bà ban thưởng và phong làm Pháp quan hoặc mật thám lưu động. Còn những tên nào đưa tin tầm phào hoặc không có vẻ lanh lợi cũng không bị trách phạt, vì dù sao chúng đã tỏ ra cố gắng làm hài lòng Lệnh Bà và có tư tưởng không lệch lạc.
Võ Hậu không bao giờ muốn làm nản lòng các mật báo viên. Phong trào điềm chỉ trở nên sôi động và lôi cuốn được rất nhiều kẻ vô công rối nghề, những tay đổ bác và bọn đầu trộm đuôi cướp. Đây là dịp may hiếm có để chúng làm giàu hoặc làm quan. Điềm chỉ trở thành một nghề có lời nhiều hơn nghề ăn trộm. Vì ăn trộm chỉ lấy được vàng bạc châu báu có khi ở tù mọt gông ; trong khi điềm chỉ hay mật báo có thể một bước lên quan lợi lộc vô số lại không sợ bắt bớ tù đày gì hết.
Lợi dụng thời cơ, một số đao phủ trở nên quyền thế khuynh loát triều đình. Chúng kết bè kết đảng thành một bọn có tai mắt khắp nơi. Chúng đua nhau thi hành các thủ đoạn tàn ác để lập công. Càng bắt bớ, làm tội nhiều người chúng càng tỏ ra trung thành với Võ Hậu.
Trong đám đao phủ, có ba tên lợi hại và thế lực hơn cả là Sở Vọng Lợi, Lại Tuấn Trân và Châu Tân.
Họ Sở xuất thân tử một bộ lạc man rợ thuộc giống người Hồ. Trước khi lảm điềm chỉ, hắn chẳng có tiếng tăm gì.
Họ Lại là tên lợi hại nhất nhưng ít nỗi tiếng nhất, đang ngồi tù vì tội ăn cướp, y xin ra để mật báo tin tức cho Võ Hậu và được bà trọng dụng.
Họ Châu có căn bản nghề nghiệp vững vàng hơn cả. Gã từng học luật và làm quan tới tam phẩm.
Ngoài ra phải kể tới họ Hầu và họ Vương. Hầu là một tên bán bánh bao mù chữ. Khi làm quan xử án, mọi người phải cố nín cười trước những cử chỉ khôi hài và lời lẽ tục tằn quê mùa của hắn.

Vương là một tên mõ làng, bị gia đình coi như một con chó ghẻ. Gã được làm quan nhờ có công mật báo một đám phiến loạn.
Thực ra đây chỉ là một đám dân làng họp nhau ăn uống vui chơi.
Ba tên Lại, Sở, Châu tượng trưng cho một cơ quan truy tố mới của Trung Quốc.
Sở được phong làm Khâm Sai đại Thần và Trùm mật thám có quyền tiền trảm hậu tấu.
Lại được phong làm Phó Đô Ngự Sử và Châu giữ chức Phó Thượng Thư bộ Hình, rồi sau đó thăng lên chức Bốc Xạ -Phó Thừa Tướng- được mấy tháng thì chết.
Những tên này được nhắc đến như những vị hung thần. Người ta kể rằng nhà nào được bộ hạ của chúng đến viếng thì chỉ trong vòng một tháng chủ nhà sẽ đi đứt gia quyến bị bán làm nô lệ và nhà cửa bị đốt phá tan hoang.
Nói một cách tổng quát, mỗi tên đã giết vô số người và phá tan hại ngàn gia đình. Phần lớn các vị Đường Vương chết về tay họ Châu Riêng họ Lại hoành hành lâu nhất - sau khi võ Hậu cướp ngôi hắn vẫn còn tiếp tục hoạt động- Họ Lại nắm quyền sinh sát bá quan trong tay khiến mọi người đều sợ và ghét hắn nhất. Khi hắn bị giết mọi người đều thở phào nhẹ nhõm và tự thú nhận rằng tuy ghét hắn, họ đã tiếp tay cho hắn rất nhiều.
Có lần Võ Hậu hỏi các quan:
- Tại sao các khanh sợ họ Lại quá sức như vậy?
Các quan đáp:
- Tâu Lệnh Bà, nếu chúng tôi phạm pháp thì chỉ riêng chúng tôi chịu tội, nhưng nếu trái lại, Lại đại nhân, toàn gia chúng tôi sẽ bị tru diệt.
Nói đến phương pháp tra tấn là phải nói đến họ Sở. Nhờ bầu không khí căng thẳng sau cuộc dấy loạn của Kỉnh Nghiệp, họ Sở tha hồ bắt bớ và tra tấn người.
Hắn thường dùng một chiếc đai sắt lồng vào đầu phạm nhân rồi chêm thêm những miếng nêm để đai sắt xiết chặt vào sọ nạn nhân cho đến khi phải cung khai. Những phạm nhân cứng đầu thường nứt sọ chết.
Cách tra tấn thứ hai, hắn bắt phạm nhân nằm xuống rồi treo một tảng đá phía trên đầu, sau đó hắn cho tảng đá khỏ vào đầu phạm nhân mạnh nhẹ tuỳ theo trạng thái tinh thần của từng người.
Cách thứ ba hắn trói giật cánh khuỷu phạm nhân rồi treo ngược phạm nhân lên giá gỗ.
Với chủ trương bắt càng nhiều càng tốt để làm hài lòng Võ Hậu, hắn thường buộc phạm nhân khai bừa những người khác, bạn bè họ hàng, vv. để có thêm tòng phạm.
Kết quả hắn rất được Võ Hậu tin cậy.

Về sau họ Lại và họ Châu cũng bắt chước phương pháp của hắn.
Hệ thống tư pháp trong thời kỳ này hoàn toàn tan rã.
Một quan niệm tài phán mới được áp dụng.
Dưới thời Thái Tôn không có tội tử hình, trừ khi phạm nhân bị pháp quan địa phương thuộc ba cấp khác nhau kết án rồi lại bị Đại Lý Viện - toà án tối cao tại Kinh đô- y án. Và việc hành hình các tử tội chỉ tổ chức mỗi năm một lần vào mùa thu tại Kinh đô.
Dưới thời Võ Hậu, phạm nhân có thể bị giết tại chỗ rồi báo cáo sau. Người đứng ra truy tố kiêm nhiệm luôn việc điều tra xét xử và hành hình.
Với sự giúp đỡ của một tên đao phủ khác, họ Lại viết ra một cuốn sách nhan đề "Phương Pháp tra tấn", để làm cẫm nang cho thuộc hạ của chúng tại các địa phương.
Với cuốn cẩm nang này, bọn thuộc hạ có thể bắt phạm nhân cung khai bất cứ điều gì.
Thùng thư bốn màu cũng được bọn này lợi dụng triệt để.
Mỗi khi muốn kết tội một Vương tước hay một vị Đại thần, chúng sai thuộc hạ từ các địa phương khác nhau gửi thư về tố cáo ; thế rồi họ Châu -một luật gia- sẽ lãnh phần điều tra nội vụ và cả bọn xúm lại lập những tài liệu giả mạo để buộc tội vị Vương tước hay Đại thần đó.
Một người bạn của họ Lại đã gọi đùa: Cổng ra vào nơi làm việc của y là cửa tử, vì một phạm nhân đã vào cổng đó là kể như hết sống.
Họ Lại thường treo ngược phạm nhân rồi đổ dấm vào mũi. Sau đó hắn quăng phạm nhân xuống một căn hầm có nhiều mùi hôi thối khó tả và bỏ đói phạm nhân trong đó.

Người ta kể rằng các phạm nhân đói quá nhiều khi ăn cả mền trải giường.
Sau khi hành hạ thể xác tới dằn vật tinh thần, phạm nhân bị tra hỏi liên miên và không được ngủ. Mỗi khi phạm nhân chợp mắt là lại có người lôi cổ dậy ngay. Cứ như thế trong mấy đêm liền, đầu óc phạm nhân sẽ bị căng thẳng và hết chịu đựng nỗi, phải nhận tội bừa rồi muốn ra sao thì ra.
Phương pháp này mang lại nhiều kết quả nhất và phạm nhân cũng không mang vết tích của sự tra tấn. Đối với thời đó phương pháp hành hạ tinh thần hoàn toàn mới mẻ và kỳ diệu.
Chúng ta phải công nhận rằng họ Lại đã có một phát minh rất lớn lao. Tất cả bằng người tự nhận mình có sáng kiến nghĩ ra cách làm kiệt quệ tinh thần phạm nhân phải nhớ rằng họ đã bắt chước Lại Tuấn Trân dưới thời Võ Hậu.
Họ Lại còn áp dụng phương pháp lợi dụng tình cảm gia đình để uy hiếp phạm nhân phải thú tội.
Nói về các hình cụ tra tấn, có mười thứ đặc biệt mang tên rất rùng rợn và kỳ quái.
Theo cuốn nhật ký của Châu Cửu - một Pháp quan thời Võ Hậu-, mười thứ đó là:
1. Máu-ngưng-chạy
2. Chẹn-nghẹt-thở
3. La-hét-trên-mặt-đất
4. Thú-nhận-gấp
5. Hấp-hối-kinh-dị
6. Tôi-là-phiến-loạn
7. Điều-đó-đúng
8. Heo-dẫy-chết
9. Muốn-chết-ngay
10. Muốn-toàn-gia-tru-diệt
Các hình cụ, có thứ dùng để treo và vặn chân tay phạm nhân, có thứ dựng đồ kéo lê phạm nhân trên mặt đất, đầu mang gông, ngực chất bao cát, và khi đem ai xét xử, các hình cụ này thường được đem ra bày để áp đảo tinh thần, và thường thường các phạm nhân chịu thú tội ngay để tránh cực hình.

Theo Châu Cửu, còn có những trò dã man khác như đổ bùn vào tai, kẹp sọ, buộc vào bánh xe đang quay, chèn ngực, cắm chông tre vào móng tay, túm tóc treo lên trần nhà, và hơ lửa vào mắt phạm nhân.
Điều đáng sợ nhất cho nạn nhân thời đó là việc mật báo truy tố xét xử đều do một người hay một cơ quan đảm nhận. Một khi bị bắt, chắc chắn nạn nhân có tội.
Thêm vào đó hình phạt thường liên can đến cả gia đình nạn nhân, trong khi tra tấn những nạn nhân cứng đầu, bọn ngục tốt thường hăm doạ sẽ không tha cả cha mẹ vợ con của họ để nạn nhân chột dạ và ký giấy nhận tội.
Ngoài ra chúng dụ dổ họ đổ tội cho bạn bè thân thích để được hưởng trường hợp giảm khinh.
Tuy nhiên, giữa lúc văn minh thoái hoá, giá trị con người giảm sút tối đa này, vẫn có những nhân vật can đảm đứng ra tranh đấu để hoặc bị giết hoặc phá vỡ chế độ man rợ của nhưng tên quan toà kiêm đao phủ.
Trước hết phải kể đến quan Thị Lang Lưu Vệ Chi.
Người ta kể trong khi nói chuyện với bạn bè, quan Thị Lang đã tuyên bố Võ Hậu nên trả ngôi lại cho con trai, và ông bị truy tố. Ông từ chối đến trình diện vì trát đòi bất hợp pháp, không có con dấu của Môn Hạ Tỉnh - thủ tục này mọi người thuờng quên - Khi bị đem ra xử, ông không chịu rút lại lời nói cho dù bạn bè đã khuyến cáo ông rất nhiều.
Theo ông, câu nói Võ Hậu nên trả ngôi cho Đán không phải là tội bất trung. Ông cũng không chịu khai ra những người khác mặc dù họ Lại đã cố gắng hết cách.
Ông nói:
- Thượng đế không cho phép ta làm một tên điềm chỉ !
Vì kính trọng ông, Võ Hậu cho phép ông được tự treo cổ. Trước khi chết, ông viết một bức thư tuyệt mạng cho Võ Hậu. Thẳng thắn bênh vực lý lẽ của ông ; sau đó ông dùng một bữa cơm cuối cùng với gia đình rồi khăn áo chỉnh tề và tự treo cổ chết.
Trong số những người noi gương ông phải kể đến Nguỵ Phương Tế, Nguỵ Tuyên Đồng và Âu Dương Đông.

Song song với bọn chủ trương khủng bố, còn có những vị quan toà luôn luôn đề cao giá trị của luật pháp, không chịu tiếp tay với lũ hung thần.
Đáng kể nhất là Hứa Ngọc Cung và Đổ Kính Chi. Hai ông này còn giữ những chức vụ quan trọng sẽ nói ở cuối truyện- Hai ông thường dùng quyền của mình để che chở những người vô tội.
Hứa đại nhân không bao giờ dùng cực hình. Các thuộc hạ theo gương ông, không hề đánh đập tội nhân.
Người ta thuờng nói:
- Gặp Hứa, Đổ là sống, gặp Lại, Sở là chết.
Có lần mẹ vợ Đán bị đem ra xử. Hứa đại nhân không chịu kết tội bà vì không đủ bằng cớ.
Nội vụ được đưa đến Võ Hậu, ông vẫn một mực bênh vực bị can, vì bà chỉ cầu nguyện cho linh hồn người con gái đã chết một cách bí mật trong cung.
Cầu nguyện không phải là một tội, và với tư cách quan toà ông phải duy trì luật pháp.
Võ Hậu hỏi ông:
- Nghe nói khanh tha nhiều người lắm phải không?
Hứa đại nhân ngang nhiên trả lời:
- Tâu Lệnh Bà, có thể thần tha lầm vài người nhưng đó chỉ là lỗi nhỏ. Bảo vệ những người vô tội mới là việc lớn.
Võ Hậu đày ông đi xa, nhưng vẫn phục ông. Mấy năm sau bà vời ông về và cho làm Đại thần.
Một lần nữa Võ Hậu tỏ ra luôn luôn nắm vững được hành động của mình. Bà cách chức họ Hứa vì tình hình bắt buộc cho phù hợp với chính sách khủng bố do chính bà tạm thời áp dụng. Khi bà đã ngồi vững trên ngai và không cần khủng bố nữa. Bà cho gọi những người có khả năng về làm quan.
Tháng ba năm 686, thi sĩ Trần Tử Ngang đã viết cho Võ Hậu một bức thư nhắc nhở bà về những vụ bắt bớ giam cầm trái pháp. Ông chỉ giữ một chức nhỏ trong nội các chuyên lo về duyệt tự các văn kiện trong triều.
Bức thư của ông cho ta thấy thực trạng xã hội thời bấy giờ:
Từ ngày Kỉnh Nghiệp dấy loạn, triều đình luôn luôn cố gắng truy lùng các dấu hiệu phản loạn. Lệnh bà đã buộc lòng phải áp dụng biện pháp thanh trừng bằng cách khủng bố và tra tấn, một sự nghi kỵ nhỏ cũng đưa đến tố cáo nhau và vô số người bị bắt. Nhiều kẻ bất tài đã lợi dụng thời cơ buộc tội người khác để được vinh thân phì gia. Hạ thần dám chắc rằng đây không phải là chủ ý của lệnh bà.
Thần trộm nghĩ người dân lành lúc nào cũng muốn được sống bình dị yên ổn. Điều mà thần hằng thắc mắc là Lệnh bà không để cho dư âm cuộc dấy loạn tự nó tiêu tan, mà Lệnh bà chủ trương làm khủng hoảng và mất lòng dân.
Thần đã được chứng kiến hàng trăm hàng ngàn vụ xét xử, mà chẳng thấy có ai được coi là vô tội. Lệnh bà đã vô tình khuyến khích bọn Pháp quan lập bè lập đảng hại người vô tội với những mục đích riêng tư. Chúng thường dựa vào các chứng cớ mong manh thiếu thực tế nhất, để ghép người khác vào những tội tầy đình như phản nghịch hay chống báng triều đình. Một người bị bắt thường lôi kéo theo hàng trăm người vào tù. Ngoài đường phố rất hay xảy ra cảnh các nho sĩ bị bắt và giải đi. Càng ngày số người bị tử hình càng nhiều. Dân chúng thường bảo nhau một người được Lệnh bà ưa thì một trăm người bị giết. Lòng dân hoang mang không biết họ đi về đâu....
Lá thư của ông chẳng có kết quả gì và Võ Hậu cũng không trừng phạt ông. Tại cuối lá thư ông đua ra một ví dụ trong lịch sử và thẳng thắn kết luận rằng chính sách khủng bố sẽ đưa tới các cuộc nỗi dậy lớn lao hơn nữa, khi toàn thể dân chúng phẫn nộ.
Thực ra lý luận của họ Trần chỉ đúng có một phần. Nếu hệ thống mật báo được tổ chức hoàn bị trên toàn quốc và chính sách khủng bố được đẩy mạnh tới mức độ thích nghi, chắc chắn mọi sự chống đối sẽ trở nên vô ích.
Võ Hậu biết rõ điều này và tự tin bà đã đi đúng đường.
Trần Tử Ngang tiếp tục tranh đấu.
Tháng ba và tháng mười năm 689, ông viết thêm hai lá thư cho Võ Hậu nhấn mạnh thêm về ý kiến của ông. Tuy không thành công, việc làm của ông cũng đáng ca ngợi vì ông là người đầu tiên dám tranh đấu cho nhân vị con người. Ông đã tỏ được dũng khí của một thi sĩ chân chính không bị lôi cuốn vào đám văn nô như bọn Diệu Thiệu Chi, Tống Chi Tổn, chuyên bợ Lệnh Bà, mua văn bán chữ để cầu vinh không khác gì bọn mãi dâm bán trôn nuôi miệng.