| Chỉ mục bài viết |
|---|
| Tìm Dấu Chân Xưa |
| Trang 2 |
| Trang 3 |
| Trang 4 |
| Tất cả các trang |
Tìm Dấu Chân Xưa
Tác giả: Trần Quang Thiệu
Phần I
Khi tôi còn thơ dại gia-đình tôi giã từ Hà-Nội, di-cư vào Nam. Chiếc phi cơ quân-sự của quân đội Pháp cất cánh từ phi-trường Gia-Lâm vào một buổi sáng trời trong, tôi ngồi nép giữa bố và chú, loay hoay với mấy hòn bi trong túi quần short. Có tiếng nói ngập ngừng trên hệ thống âm thanh. Tôi ngước đầu hỏi chú:
- ‘Thằng’ Tây nó nói gì thế?
Chú trả lời nhẹ nhàng:
- Phi công nói là sẽ bay qua Hà-Nội cho chúng mình nhìn thành phố thân yêu lần cuối cùng.
Chú nhìn ra cửa sổ, mắt long lanh, hình như có ngấn lệ, và đó là lần cuối cùng chú tôi thấy Hà-Nội. Chú mất mấy năm trước ngày tàn cuộc chiến, và bố tôi cũng qua đời bình yên năm 2000 tại California, nhất định không về thăm quê nhà lấy một lần:
- Còn gì nữa đâu mà về.
50 năm sau chuyến bay di-cư buồn tôi trở về thành phố xưa. Khi phi cơ sắp đáp xuống Nội-Bài tôi tưởng là tôi sẽ khóc, nhưng không, tôi chỉ một chút thẫn thờ. Có lẽ tôi đã chuẩn bị cho ngày về quá lâu, đã đọc và đã biết nhiều về Hà-Nội bây giờ nên không còn cái náo nức của một kẻ đi xa trở về. Hay là tôi đã chai đá, nước mắt đã khô cạn, không còn cái yếu mềm dễ thương của tuổi thanh xuân?
Người anh con ông bác, anh Bính, đón tôi ở phi-trường và đưa tôi về làng để kịp ngày giỗ tổ họ Trần. Thuận-Tốn chỉ cách Hà-Nội hơn 10 cây số mà sao ngày xưa tôi thấy xa vời vợi mỗi lần tôi nghỉ lễ về thăm. Ngày đó …
- Bà ơi cháu mới về.
- Cha con đẻ mẹ cái thằng Ðài về thăm bà đấy hả?
Bà tôi nói nhưng cũng không ngừng tay vớí những việc lặt vặt trong nhà. Tôi lầu bầu:
- Tên ‘ông’ đếch phải là Ðài.
Tên tôi là Duy, nhưng có ông Ðồng Duy ở làng nên bà tôi kiêng, gọi tôi là thằng ‘Ðài’, gần với ‘Ðại’ là tên cúng cơm của bố tôi.
Không bao giờ tôi đứng lâu một chỗ, thoắt một cái là tôi chạy khắp nhà. Nhà bà tôi rộng mênh mông nhưng sân chỉ toàn gạch để phơi thóc, tường cao đầy gai xương-giồng và trơ trọi một cây đu đủ trước ngõ. Chẳng có gì cho tôi nghịch ngợm ngoài cái nhà ‘Tây’ hai từng, nơi bà tôi để cỗ áo quan bằng gỗ vàng tâm dành cho mai sau. Tôi nhẩy lên nhẩy xuống, dùng cỗ áo quan làm ngựa gỗ mãi cũng chán nên có lần đã định cậy nắp quan tài xem thử bên trong có gì nhưng không nổi vì gỗ quá nặng.
Tôi hét vang:
- Cháu sang thăm bà ngoại.
Bà nội tôi chưa kịp trả lời tôi đã chạy vù ra ngõ ngoài, bẻ một cành tre, quất túi bụi những con chó nhỏ đang sủa ầm ĩ, vạch hàng rào dâm bụt bên hàng xóm, đi tắt qua làng bên, làng Ðào-Xuyên, thăm dinh cơ bên ngoại.
Tôi thích bên ngoại hơn và thường thì tôi ngủ luôn bên ngoại, cho đến khi nào bà nội tôi sai người sang gọi về, vì nhà bà ngoại có ao cá, có vuờn cây đầy trái và nhất là có Phượng, có Long và có Hoàng là con cậu mợ Chu cho tôi làm bạn chơi đùa. Phượng lớn hơn tôi 2 tuổi nhưng là vai em nên tôi vẫn gọi xách mé là ‘cái Phượng’ và xưng ‘tớ’, hoặc xưng ‘ông’. Long và tôi gần tuối nhau và cùng học một lớp ngoài Hà-Nội với tôi nên luôn luôn về quê cùng một lần. Hoàng còn bé nên là đứa cho tôi sai vặt. Tôi không sợ trời, không sợ đất nhưng lại sợ … giun! Mổi lần đi câu Hoàng phải móc mồi giun vào lưỡi câu cho tôi, và khi tôi câu được con cá rô nào Hoàng phải gỡ dùm vì tôi vụng-về, nhiều lần bị nghạnh cá rô đâm chảy máu tay!
Cây thị trong vườn lúc nào cũng đầy quả chín thơm ngào ngạt. Phượng nói là có ông thần giữ cây rất thiêng nhưng tôi không tin, trèo lên nhẩy xuống bất cứ lúc nào. Phượng có lần dọa tôi:
- Coi chừng ‘thần’ vật anh chết đó.
Tôi cười:
- Ðếch sợ! Ðêm qua ‘ông’ đái dưới gốc cây mà có sao đâu.
- Ông gì, ông ‘mãnh’ thì có. Tôi mách bà là anh chết đòn.
- Bà hiền khô, có đánh ai bao giờ, mà mai tớ lại về Hà-Nội rồi.
Phượng rủ rê:
- Tết về nhé.
- Về chứ. Tớ khoái xem đánh đu lắm.
Bà ngoại tôi hiền khô nhưng vào năm cải cách ruộng đất cũng bị đuổi ra khỏi nhà, chết với một manh chiếu rách ven đình. Ông anh họ cho biết:
- Cải táng rồi. Bây giờ mộ cụ ở gần chùa Ðào, còn bà nội chú thì chôn ở một thửa ruộng ngập nước nguyên thuộc họ Trần ở gần cầu Vương.
Anh nói thêm:
- May mà có cỗ vàng tâm.
Tôi chợt nhớ đến cái nhà ‘Tây’ 2 từng:
- Mình về qua nhà một chút được không?
Anh lắc đầu:
- Nhà ấy bây giờ có 5 chủ ở. Ðể tôi hỏi lại xem họ có cho mình vào thăm không đã.
- Cây đu đủ còn không? Lúc sinh em, mẹ em chôn nhau ở đó.
- Làm gì còn. Cả cái ao bên cạnh có lần chú ngã xuống gần chết đuối cũng đã lấp mất. Họ xây nhà lên rồi.
Mẹ tôi đánh thức chúng tôi dậy sớm hơn thường ngày:
- Dạy ngay đi về quê.
Tôi dụi mắt cằn nhằn:
- Hôm nay thứ Tư, thế không đi học à?
Mẹ bật khóc:
- Việt Minh về làng giết hết cả nhà mình đêm qua rồi, ối giời ơi, thế có khổ không!
Tôi lúp xúp chạy theo mẹ ra bến xe về thẳng bên ngoại. Bà tôi mắt đã lòa, ngồi dấu mặt trong vòng tay giữa nhà, chốc chốc lại ngẩng lên hỏi:
- Chu đâu, Quỳ đâu?
Mợ tôi khóc ngất:
- Nhà con chết rồi. Cả anh Quỳ và chị Gái cũng bị họ chém chết ở ngoài sân. Ối giời cao đất dầy ơi.
Thấy Long đứng dựa tường khóc thút thít, tôi lại gần vỗ vai:
- Ð. M. Việt Minh ác quá, bao giờ lớn mình đi lính về bắn chết cả lò nhà chúng nó!
Long nghiến răng:
- Ừ, Đ. M. cả lò nhà chúng nó!
- Thế còn mộ cậu Long ở đâu?
- Cũng ở gần bên bà ngoại. Cậu ấy mới mất đây thôi. Tưởng là chết trong những năm đói kém sau khi Việt Minh tiếp thu. Giá năm 54 cậu ấy đi Nam với chú thì hay biết bao.
- Em cũng nghĩ thế, nhưng cậu em mất rồi, bà ngọai em không đành xa cháu đích tôn. Cái tội ‘địa-chủ’ gia-đình bên ngoại em phải trả nặng quá. Bên nội mình thì may hơn vì di cư hết vào Nam, trừ bà em, và cũng may bà em mất trước khi cải cách ruộng đất.
Con đường quê bằng gạch đỏ bây giờ đã được trải nhựa nhưng vẫn gồ ghề, nhỏ bé, quanh co và hôi mùi cống rãnh. Tôi cố gắng tìm một hình ảnh quen thuộc thủa nào:
- Có phải chỗ này là cổng làng xưa không? Sao không thấy cây đa và ao sen?
Anh Bính cười:
- Còn được cái đình là may lắm rồi. Mà tôi đố chú tìm thấy lũy tre hay cây tre nữa đấy.
Tôi bàng hoàng:
- Thế thì còn gì là làng!
Anh thở dài:
- Chú đi nhanh lên. Họ hàng đang chờ chú ở nhà thờ tổ họ Trần.
Tôi chỉ nghe biết về nhà thờ tổ họ Trần nhưng tôi chưa bao-giờ lai vãng đến trong thời ấu thơ. Có lẽ tôi không thể nào tìm đến được nếu không có anh Bính dẫn qua những con đường quanh co và những ngõ hẹp. Căn nhà cũ kỹ và khiêm tốn nhưng đầy tiếng cười trong một ngày mà mọi người chờ đợi đã bao nhiêu năm. Có người nắm tay tôi:
- Nhớ anh là ai không?
Tôi cười lắc đầu. Anh vuốt tóc tôi, mái tóc đã ngả màu muối tiêu:
- Ngày xưa tôi cõng chú tản cư tuốt vào đến tận Hưng-Yên, nhớ rồi chứ?
Tôi reo lên:
- À em nhớ rồi! Anh Khiêm!
Anh cười, hàm răng đã xô lệch:
- Hơn 50 năm rồi. Ngày nào chú còn bé tí.
Vâng ngày nào tôi còn bé tí. Tôi đã bỏ làng, bỏ quê, đã đi xa, rất xa, và bây giờ tôi trở về, ngỡ ngàng như một người xa lạ. Tôi nghe những lời chào hỏi vang dội như từ cõi xa mù … nhớ tôi không … nhớ tôi không … nhưng tôi không còn nhận được một người nào trong đám đông vây quanh. Anh Bính gìới thiệu tôi với người trưởng tộc họ Trần:
- Ðây là anh San, con bác Chánh Hoàn. Anh bây giờ là trưởng chi dòng họ.
Anh đã già, có lẽ hơn 80, và tôi chưa bao giờ gặp anh trong đời. Anh nắm vai tôi và xiết chặt bàn tay:
- Khi chú mới biết nói thì anh đã đi kháng chiến. Chú lớn lên, theo gia-đình vào Nam, thế là anh em mình ở hai chiến tuyến. May mà có ngày nay, anh em gặp nhau dưới mái nhà thờ tổ chứ không phải ở ngoài mặt trận.
Tôi nhìn chiếc áo cán bộ đã bạc màu của anh:
- Em nghe nhiều về cách mạng mùa thu năm 1945, về chiến dịch ‘tây tiến’, về chiến thắng sông Lô, và nhiều huyền thoại khác nữa. Anh ra đi vào những ngày đầu tiên của thời kỳ huyền hoặc đó. Lúc nào anh phải kể cho em nghe.
Anh cười buồn:
- Ðúng là huyền thọai. Anh em mình sẽ còn có nhiều dịp hàn huyên. Bây giờ thì hãy vào lễ tổ với anh.
Tôi nhìn lên bàn thờ, có bài vị của những tiền nhân tôi không bao giờ biết mặt, có cả hình của bà nội và hình bố tôi. Cầm bó nhang cúi lạy bàn thờ nước mắt tôi trào ra và lòng bao bâng khuâng xót xa. Cuối cùng thì tôi cũng đã khóc! Tôi nói thầm:
- Bà ơi, thằng Ðài đã về.
Vài tháng trước ngày bố tôi qua đời, sáng nào ông cũng cuốn bộ quần áo bằng tờ báo cũ, cắp dưới nách, ra cửa đứng ngoài cửa:
- Gọi cho bố cái xích-lô ra bến xe về Thuận-Tốn.
Khi được chúng tôi nhắc nhở đây là California chứ không phải Hà-Nội, bố tôi có vẻ thẫn-thờ, như không tin. Tôi ước gì bố tôi còn sống, về lại làng xưa cùng với tôi lúc này. Tôi nhủ thầm:
- Chiều ra thăm mộ bà nội, rồi về bên ngoại. Vườn cây và ao cá không còn, nhưng còn nền nhà cũ. Cây thị không còn, nhưng biết đâu ông thần cũ còn quanh quất đâu đây. Ngày xưa ông thương tình thằng bé ngỗ nghịch, không vật cho mình ốm, nên biết đâu ông chẳng chờ mình về? Gì thì cũng phải viếng thăm mộ các em Long và Phượng. Tớ về đây này mà các đằng ấy ‘đếch’ chờ. Tại tớ đi lâu quá chứ gì?
- Duy!
Tôi giật mình, lếch thếch cầm tập vở lên trình thầy Khang, khoanh tay đọc bài Việt-Sử học thuộc lòng. Giọng tôi ê a nhát gừng làm thầy bực mình:
- Ðọc nhanh lên. Nếu không thuộc bài thì chìa tay ra đây.
Tôi chìa tay ra. Thày Khang mím môi, quất cái thước kẻ vào lòng bàn tay. Tôi xuýt soa, rụt tay lại. Thày trừng mắt:
- Tại sao lại không thuộc bài? Ở nhà làm gì mà không học?
Tôi mếu máo nhưng mắt ráo hoảnh:
- Thưa thầy … con quên.
Tường thế là yên, nhưng thầy Khang vẫn chưa tha. Thầy mở tập vở xem bài tôi chép, thấy nét chữ đều đặn thay vì nguyệch ngoạc như tôi thường viết, thầy cau mặt:
- Ðứa nào chép bài hộ thế này?
Tôi cúi đầu không đáp. Thầy hét lớn:
- Ðứa nào? Nói! Muốn chết đòn phải không!
Tôi đành thú nhận:
- Thưa thầy … Long.
- À thằng Long. Ðem cái tay lên đây.
Tôi được trời phú cho bộ óc nhanh nhẹn nhưng lại thiếu cần cù. Toán “vòi nước chầy ra, vòi nước chảy vào” của năm lớp Nhất tôi chỉ ‘ngoáy’ một phát là xong trong lúc Long còn cắn bút. Ngược lại Long rất chăm chỉ, chữ đẹp nên mỗi lần chỉ Long làm toán xong tôi lại được Long đền ơn, chép dùm những bài học thuộc lòng thầy Khang viết trên bảng mà tôi ‘quên’ không chép vào vở vì còn bận với những trò chơi tôi mới nghĩ ra hay vừa thu-thập được.
Cả tôi và Long đều bị quì sau bảng đen. Quì thì tôi ‘cóc’ sợ, nhất là lại có một đứa khác bị quì chung với tôi để cho tôi chọc ghẹo. Tôi chỉ sợ nhất là bị thầy Khang bắt lên ngồi bàn nhất, chung với đám con gái, để cho thầy dễ thấy và tôi hết nghịch. Long thì khác hẳn, mắt đỏ hoe, cúi đầu không dám nhìn lên. Tôi thì thầm:
- Ðau không?
Long xoa tay, gật đầu không nói. Tôi thò tay vào túi quần, móc hòn bi xanh biếc mà tôi vừa mua trong giờ ra chơi dúi vào tay Long:
- ’Chiến’ lắm. Cầm lấy đi.
Tôi cắm nén nhang trên đầu mộ Long, khấn thầm, và cũng như nhắn nhủ chính mình:
- Không có hòn bi nào cho Long lần này. Nhưng không hòn bi nào đẹp bằng hòn bi năm xưa đó đâu. Mai về Hà-Nội mình phải đi lại con đường cũ, con đường từ phố Phan Bội Châu, qua Trần Hưng Ðạo, tới Quang Trung và trường tiểu-học mà chúng mình đã đi suốt một thời niên thiếu. Còn Cổ-Ngư, Nghi Tàm và Quảng Bá nữa chứ. Chúng mình đã để lại bao dấu chân. Ðường xưa đã mất tên và dấu chân xưa không còn nhưng hồn xưa vẫn lãng đãng. Ừ mai mình về, dù ‘lối cũ ta về hình như nhỏ lại’ …
Bao nhiêu năm qua tôi khắc khoải muốn trở về, ít ra thì cũng một lần, để thăm lại thành phố cũ, căn nhà xưa nơi mà anh em tôi trải qua thời ấu thơ. Khi tôi về Hà-Nội đã thay đổi nhiều, quá nhiều. Hà-Nội không còn là Hà-Nội của tôi trong tâm tưởng. Thế nhưng còn căn nhà xưa? Tôi đứng tần ngần trước biệt thự số 32 phố Phan Bội Châu. Vẫn căn nhà đó, vẫn mầu vôi vàng cũ kỹ, nhưng không còn cây ngọc-lan trước ngõ, không còn vuờn cỏ xanh và hàng sấu già vang tiếng ve sầu mùa hạ.
Người đàn-bà trung niên bước ra. Tôi ngập ngừng:
- Chị cho hỏi thăm …
Chị nhìn tôi, như dò xét:
- Anh tìm ai?
- Không. Ngày xưa tôi ở căn nhà này. Lâu lắm rồi. Nếu chị cho phép, tôi chỉ muốn nhìn lại chốn cũ.
- Thế anh là …
- Tên tôi là là Duy, còn đây là chú Thành, em tôi. Chúng tôi đã sang Hoa-Kỳ cư ngụ mấy chục năm nay, và bây giờ mới có dịp về thăm lại quê nhà.
Người đàn bà nói như reo:
- Thế anh là con bác Ðức-Khánh trước năm 54 ở căn nhà này. Chúng em vẫn nghe nói về bác luôn.
Rồi như để trả lời cho vẻ ngạc nhiên của chúng tôi chị giải thích:
- Em là Phụng, con dâu ông Mậu. Khi hai bác di cư vào Nam đã nhường lại căn nhà này cho bố chồng em.
Facebook
Twitter
