Đứng trước ngôi nhà hai tầng cũ kỹ rêu phong, có đắp hàng số 1926 chính giữa phía trên nóc tầng ba, tôi dõng dạc gõ cửa. Sau một chút ngạc nhiên, anh mời tôi vào nhà. "Ngồi đi, cô bé !" nói xong, anh biến luôn vào nhà trong. Tôi tranh thủ quan sát. Phòng khách khá rộng: Trên bức tường chính diện cửa vào, treo một bức thư hoạ vẽ trên sứ, lồng trong khung gỗ. Bức tranh vẽ một ông vua đang đứng trên bục, miệng cười vui vẻ và tay đang trỏ vào một người con gái đang lấy ống tay áo che mặt e lệ; Đứng trước vị vua, phía dưới bục là một ông quan đang hơi cúi, vòng tay thi lễ với vua; Góc bên phải, phía trên là hai dòng chữ nho loằng ngoằng, viết theo chiều dọc bức tranh. Dịch ra ngoài một chút là bộ sa lông Tàu mặt đá chân sen mà tôi đang ngồi. Phía tường bên phải treo bộ tứ bình vẽ tích "Dương Lễ - Châu Long - Lưu Bình". Sát tường bên trái là một chiếc tủ cổ, cao ngang ngực, làm bằng gỗ gụ lâu năm, lên nước nhẵn lỳ. Phía trên, chính giữa, để một bát hương và ba bức ảnh. Hai bức chân dung có lẽ là ông bà, còn bức chụp chung hai người có lẽ là bố mẹ của anh lúc mới cưới.
Hoành bước ra, nghiêm chỉnh trong bộ đồ hôm trước và trên tay là bộ khay chén còn ướt (chắc bẩn quá, sợ tôi cười cho nên vừa rồi phải rửa vội).
- Những người trên bức tranh kia là ai và hai dòng chữ nho nghĩa là gì hả anh ?
Anh ngừng tay rót nước, nhìn lên:
-  À, một tích lấy từ Hậu Hán thư của người Tàu. Người đứng trên cao là vua Hán Quang Vũ. Người con gái là công chúa Hồ Dương, chị của vua. Còn người đàn ông đứng thấp hơn là quan đại tư không rất có uy đức, tên là Tống Hoằng - anh đặt chén nước trước mặt tôi - uống đi cô bé !
- Thế còn hai dòng chữ nho kia là gì ?
- "Bần tiện chi tri bất khả vong, tao khang chi thê vô hạ đường"
- âm thanh phát ra vững như kiềng, nghe thích thật, nhưng em không hiểu gì. Thôi, đã kể thì kể cho trót đi anh.
Anh nhìn tôi, cười có vẻ thú vị. Điều này làm tôi hơi đỏ mặt.
-  Vua Quang Vũ muốn lo việc chồng con cho người chị là công chúa Hồ Dương. Biết công chúa có lòng quý mến Tống Hoằng, nhưng hiềm một nỗi ông lại có vợ rồi. Một lần, nhân có cả hai người, Quang Vũ bèn hỏi dò Tống Hoằng: "Tục ngữ có câu: Giàu đổi bạn, sang đổi vợ. Có phải nhân tình là thế ư ?". Hoằng đáp: " Thần nghe nói bạn bè chơi với nhau từ thuở nghèo hèn không thể quên nhau, người vợ lấy từ thuở còn nghèo túng khốn khổ không thể bỏ cho ra khỏi nhà". Quang Vũ biết ý nên thôi. - Anh đưa tay trỏ lên bức tranh -  Câu trả lời của Tống Hoàng, có âm thanh làm cô thích tai, chính là hai dòng chữ nho đó.
- Anh tốt nghiệp trường ngoại ngữ năm nào ? - Tôi vờ hỏi.
-  Không, tôi có học hành gì cho ra hồn đâu. Đến chữ quốc ngữ, cũng vào tù mới biết. Mà chính là nhờ chú Tô dạy cho đấy. Buồn cười lắm, hồi ấy chỉ đọc được chữ in trong sách, còn chữ mọi người viết tay thì không nhận ra mặt chữ được; viết cũng không biết, bởi có giấy bút gì đâu, sàn nhà thì bằng xi măng, trong tay chẳng có gì mà vạch xuống được.
-  Thế còn chữ Nho ? - Tôi bắt đầu thấy tò mò.
-  ức mà học. Mà cũng chỉ ở trình độ gọi là võ vẽ một chút của người tự học thôi.
-  Ai làm anh ức ? - Tôi nghĩ ngay đến hạng người, được dăm ba chữ đã lấy làm vênh vang, thích đi chọc quê người khác
-  Không, không có ai làm như thế với tôi. - anh vội vã trỏ lên bức tranh, giải thích - chỉ là vì những thứ này và những chồng sách ông nội tôi để lại, nhìn mà mù tịt, không biết người ta viết gì, ức lắm. Sẵn cái đà học chữ quốc ngữ, tôi cố luôn.
- Cơ quan anh làm có gần nhà không ?
- Tôi không có cơ quan ... - ngập ngừng một chút, anh nói tiếp - thực ra thì trước đây cũng có, nhưng phức tạp lắm, cái tạng tôi nó không hợp với nghề công chức nên xin thôi. Sẵn có cái nghề từ thuở nhỏ, tôi sắm cái thuyền nhỏ, kiếm mấy con cá nhỏ ngoài sông để sống qua ngày thôi.
- Em thấy bên kia sông, chỗ rặng vườn khế, có cái vụng có vẻ nhiều cá.
-  Đúng ! Tôi thường đến đấy vào ban đêm - "Thế là rõ rồi, đích thị là hắn !" tôi thầm nghĩ. Còn anh thì khoái chí nhìn tôi - nghe cái giọng cô, tôi thấy cũng có chút mùi bùn nước đấy.
Nghe anh nói tôi cũng thấy phổng mũi. Nhớ tới nhiệm vụ được bố giao, nhân đà anh đang cởi mở, tôi làm bộ rụt rè:
-  Nhà các cụ làm trông thích thật ... anh cho em thăm một lượt được không ?
-  Có gì đâu, để tôi dẫn cô đi.
Tôi theo anh vào phía trong. Bếp núc thiếu mùi khói, lạnh lẽo. Ngoại trừ vài ba gói mì ăn liền vứt lỏng chỏng trên bệ nấu, tôi không thấy còn thứ gì khả dĩ gọi là ăn được. Ôi, đêm đi đánh cá, ngày ngủ bù, loanh quanh một chút rồi lại đi đánh cá ... cuộc sống cứ thế, cọc cạch chạy như một cỗ máy thô sơ, đơn điệu và buồn tẻ. Nhưng suy cho cùng, nếu lột bỏ toàn bộ những lý do này kia, những cụm mỹ từ mà chúng ta lạm dụng, tự khoác bừa cho mình, cho nhau, thì ai cũng vậy thôi, "dân coi ăn như trời " mà ! Chỉ có điều, là một anh đánh cá thì không được oai cho lắm, và đương nhiên, chẳng mấy ai hứng thú với một cái nghề như thế. Thậm chí, một lần, vô tình, tôi còn được nghe ông lão hàng xóm của bác cả tôi, đang thực thi sự nghiệp giáo dục của mình với thằng cháu đích tôn: "Liệu mà học, không rồi lại khổ như cái thằng đánh cá ngoài sông kia kìa !". Ôi, nếu đột nhiên chợ búa trở nên khan hiếm cá - Tôi nghĩ - cá trở thành món ăn xa xỉ, đắt gấp trăm lần thịt gia súc, liệu ông lão ấy có còn nói như vậy không, hay hình tượng "thằng đánh cá" lại trở thành một cái đích hướng nghiệp mới, một khát vọng mới ? Cũng như cách đây trên dưới ba thập kỷ, thật may mắn cho gia đình nào có người nhà là nhân viên bán thịt hoặc tạp hoá gì đó cho mậu dịch quốc doanh... Vậy mà xem ra cái anh chàng này có vẻ không mấy bận tâm; Có vẻ như việc bơi thuyền, thả lưới đánh cá hay lật trang giấy, ký tá hoặc, thậm chí, đưa bút làm thơ thì cũng vậy cả thôi.   
"Tầng hai có hai buồng: Buồng bên trái là của ông bà nội tôi, bên phải là của bố ... tôi" - anh giới thiệu, khi chúng tôi đang đi lên tầng hai. Có vẻ như chủ nhân hiện giờ của ngôi nhà muốn giữ nguyên trạng nơi ở của các vị tiền bối đã quá cố. Buồng bên trái: có một kệ lớn đầy sách chữ Nho mà giấy đã ngả sang mầu vàng. Hai đầu kệ sách treo cây đàn đáy và một cây thập lục. Phía sát cửa ra vào là một giá treo áo, trên đó thấy ngoắc một chiếc khăn xếp, cái áo the đen trùm lên cái áo đoạn và kế đó là một chiếc áo dài cùng một cái độn tóc. Buồng bên phải cũng có nhiều sách nhưng phần lớn là tiếng Tây. Phía cuối chiếc giường đôi kê một chiếc dương cầm mà nước véc ni đã bị thời gian và thời sự làm cho sờn bạc và trở nên lạc lõng. Một tủ áo không cửa, treo trong đó hai bộ com lê cũ và hai bộ quần áo ta màu gụ đã bạc phếch hai vai. Bước ra khỏi căn buồng bên phải, anh chìa tay hướng xuống phía dưới cầu thang, làm một động tác lịch thiệp mời tôi xuống dưới nhà. "Còn tầng ba ?" - tôi hồn nhiên khiếu nại. Anh cười lúng túng: "Buồng của tôi. Cách xây cất cũng như thế, chẳng có gì đặc biệt hơn, nào ta xuống thôi !" ."A ... chắc có điều gì mờ ám đây ?!". Bất giác, tôi sinh nghi và láu cá làm điệu bộ hào hứng, vô tư, trong sáng muốn bước lên, xem cho thoả cái mối quan tâm về kiến trúc của mình. Nhưng không được, anh đã kịp đứng chắn ngang lối lên cầu thang. Bí quá, cái đầu mụ mẫm của tôi chẳng nghĩ ra được mánh lới nào nữa. Ngập ngừng một lát, tôi đành phải nói thật rằng bố cử tôi đến thăm anh, xem anh sống thế nào; rằng "Nếu không cho em lên thì em lấy gì mà báo cáo lại với cụ theo "lệnh đã được ấn định" ? Nói dối cụ thì chẳng hoá ra anh vô tình làm em trở thành hư thân. Còn nói thật thì cụ sẽ đặt câu hỏi và buồn phiền bởi em biết, qua cách nói năng, cụ quý anh còn hơn cả em !". Đúng là thật thà bao giờ cũng hơn. Sau một lát lưỡng lự, anh nhoẻn một nụ cười, lối cười của kẻ tội đồ láu cá hết đường chống cự, và tránh ra nhường lối cho tôi. Không còn phải kiểu cách, giữ gìn như trước, tôi xoay nắm đấm, mở cửa, bước vào phòng. Mùi hôi ẩm xộc vào mũi. Chẳng phải lâu la gì, tôi xác định được ngay toạ độ nguồn phát: đó là đống quần áo chưa giặt, tấp ở góc buồng. Cũng chẳng có gì đặc biệt, đáng ngờ như tôi nghĩ ngoài tình trạng đồ đạc xắp xếp hỗn độn, cẩu thả và thiếu vệ sinh thường thấy ở mấy gã trai chưa vợ. Điều làm tôi chú ý là một đống sách cao đến ngang thắt lưng, để lộn xộn dưới sàn gỗ, ngay bên cạnh chiếc bàn viết (chắc là đem từ phòng của bố anh sang), kê sát cửa sổ cuối phòng. Trên mặt bàn là một cây đèn có chụp hình nón cụt, cũ đến mức không thể cũ hơn, và cũng lủng củng những sách là sách. ấn tượng nhất là bộ máy vi tính màu ghi sáng, thứ màu đặc trưng của những văn phòng tân thời, sản phẩm duy nhất của nền tân văn minh lạc địa vào một thế giới dường như không phải dành cho nó. "Anh đi lấy xô nước lên đây, để em lau qua cái sàn một tí ! - không hiểu sao tôi lại nói bằng cái giọng như thể tôi và anh đã quen thân từ hàng thế kỷ". Mà cũng lạ: anh đứng thộn ra một lát, không nói gì và lẳng lặng đi xuống cầu thang. Nhân lúc anh vắng mặt, tôi tranh thủ săm soi cái đám vật chất tri thức nhếch nhác kia: Bangiắc, Thi Nại Am, Víchto Huygô, Lép Tônxtôi, Nguyễn Du,  Ngô thừa Ân, Sếchxpia, Nguyễn Khuyến, Trần Trọng Kim... rồi lại gì nữa đây ... Đại việt sử ký toàn thư, Đại nam thực lục chính biên, Sự phát triển của hệ tư tưởng ở Việt Nam, Hý phường phả lục, Văn đàn bảo giám ... ái chà ! Tất cả những thứ này ... với một ngư phủ mọn ... dường như có cái gì đấy không được ăn khớp cho lắm. Trên bàn có khá nhiều sách chuyên đề về ca trù - điều này thì còn có thể hiểu được - trong đó có cả những công trình nghiên cứu của người nước ngoài. Xem nào - tôi cầm một cuốn lên - "Cuộc thử nghiệm về hát ả đào"  của Gisa Jahnichen, một phụ nữ người Đức ! Còn gì nữa kia. Tôi cúi xuống, moi lên một cuốn bìa hãy còn mới, rơi tọt vào khe giữa chân bàn và tường: "Hát ả đào - Sự nổi loạn của kẻ sỹ dòng Nho gia", tác giả: Phan Hoành, Nhà xuất bản ... năm ... Vừa in xong ! Tôi nhớ ra bà cô anh có nói tới họ Phan ... là của anh chàng này sao ?! Tôi hấp tấp lật tìm trang mục lục ... Phần một: Lược sử hình thành và phát triển. Phần hai: Một nhu cầu nội sinh mang tính xã hội. Phần ba: Lối chơi và những thành kiến. Phần bốn: Nguyên nhân khiến sự phát triển bị chững lại và những vấn đề đặt ra cho ngành âm nhạc dân gian. Tôi đảo mắt, lật mấy chồng khác, xem tiếp. Lại tìm thấy thêm một Phan Hoành nữa: "Lối chơi bác học và mối quan hệ qua lại giữa các danh nhân với hát ả đảo". Cuốn này tôi đã đọc ở thư viện, nhưng tôi có thói quen rất xấu là ít khi để tâm xem người viết là ai.
Nắng chiều hoe vàng, làn gió cuối thu đã pha chút heo may se lạnh, thổi dọc theo dãy chân tường những ngôi nhà cũ kỹ, cuốn dồn những chiếc lá khô lăn lóc tóc làm chúng vón lại thành từng đám nhỏ. Hàng cây bàng dọc vỉa hè sáng bừng lên một sắc đỏ tía trong tiết chuyển mùa. Con đường vắng, chạy dọc con phố cổ, dẫn ngược ra phía bờ sông gió lộng. Mới có mấy tuần trôi qua mà trong tôi đầy ắp những sự kiện. Rời khỏi nhà anh một đoạn, tôi thấy uể oải, không muốn đạp nữa. Xuống xe dắt bộ, tôi bước đi mà cảm thấy, trong sâu thẳm, đang dâng lên một cảm giác gì đó, là lạ mà tôi chưa từng biết đến trong đời: Một chút buồn dìu dịu, một chút bâng khuâng, chống chếnh ... và trong vô thức, một câu Kiều chợt hiện về, ngân nga nhè nhẹ: "Người đâu gặp gỡ làm chi ... "
Suốt những ngày sau đó, tôi trở nên ít nói và hay quên. Một cảm giác như trống vắng, như thiêu thiếu một cái gì đấy, mơ hồ và không gọi ra được, cứ vấn vít, đầy dần lên trong lồng ngực. Ông anh trai tôi bảo: "Cái con bé độ này cứ như mộng du ấy, canh thì mặn, cá thì cháy - anh nhìn như xoắy vào mắt tôi, ranh mãnh - Hay là cô mình đang lâm vào hoàn cảnh "Tôi buồn chẳng hiểu vì sao tôi buồn !", có cần anh tư vấn không ?". Tôi giơ cây đũa cả lên dứ dứ, đe nẹt và tuyên bố "Bữa tiếp theo sẽ là rau luộc kết hợp hài hoà với món đậu phụ ... cũng luộc luôn !". Còn bố tôi thì ngồi nghe và cười, nụ cười hàm chứa niềm hạnh phúc cùng nỗi lo lắng của những người làm bố thiếu vắng người bạn đời bên cạnh.   
Từ đấy, tôi thường lui tới nhà anh. Khi thì bố sai mang tới một ít mực khô, khi thì chiếc áo bố mua cho anh khi đi công tác ... Cũng có khi chẳng vì lý do gì mà chỉ là kiểm tra "nội vụ doanh trại" một chút, dọn dẹp một chút, rầy la một chút và nấu cho anh bữa ăn rồi tất tưởi ra về như một bà cô lắm điều và thích quán xuyến. Mọi cái diễn ra giữa anh với tôi có vẻ không như những điều tôi được bà cô anh cảnh báo. "Thế là phải, là biết điều. Đâu có phải tất cả phụ nữ đều giống nhau ! - tôi thầm nghĩ". Anh là người ít lời. Thường, tôi hỏi thì anh mới nói. Cũng chẳng sao. Cái chính là tôi được gặp anh, là tôi thấy yên lòng, là tôi thấy cái chống chếnh, cái thiếu vắng vơi đi ít nhiều.
Từ sau lần những người bạn tù gặp lại nhau ấy, những ngày nghỉ, anh hay đến thăm bố tôi với cái giỏ cá nhỏ toòng teng trên tay. Đưa giỏ cá cho tôi, anh bảo: "Cá này không được to như cá nuôi, nhưng là cá "thật", thịt dai và thơm". Cái nhóm "Bồng bềnh tom chát " đó lâu lâu lại tổ chức một chầu, khi thì ở nhà tôi, khi thì ở nhà anh. Và, rất tự nhiên, mọi người trong nhóm đều mặc nhiên coi tôi là một thành viên khai sáng. Có lẽ vì tôi ham nghe, vì tôi cũng có đôi chút kiến thức về ca trù, vì tôi biết làm các món nhắm khá "tinh" mà không phải sử dụng đến các công nghệ chế biến cầu kỳ chăng ?
Những điều tôi không biết, nếu hỏi anh, bao giờ cũng được anh ân cần trả lời, giải thích cặn kẽ, khúc chiết và ngắn gọn. Tôi ngày càng ngạc nhiên bởi những kiến giải sáng sủa và bất ngờ anh đưa ra trong khi phân tích cho tôi một vấn đề nào đó; bởi, lần lần, tôi khám phá ra cái khối kiến thức nhiều mặt, phong phú, không hiểu bằng cách nào, lúc nào, đã lọt vào và đang tàng trú bên trong cái đầu "chưa bao giờ chải" kia, một người mới xoá nạn mù chữ cách đây ít năm và đang lặng lẽ kiếm sống bằng việc "kiếm mấy con cá nhỏ" bằng "một chiếc thuyền nhỏ" trên một dòng sông chưa thấy ai gọi là nhỏ.
Đã lâu rồi, có dễ đến vài ba tháng, nhóm "bồng bềnh" không hội họp. Tôi cảm thấy nhớ và muốn nghe. Vậy thì tôi lại sang sông !
Từ ngoài vườn đi vào, trông thấy tôi đang ngồi với bác cả, chị Mai nhìn tôi, rồi lắc đầu thở dài, không nói gì. Bác tôi ngơ ngác: "ơ, cái con bé này, hôm nay làm sao thế ?".  Khi chỉ còn lại hai chị em, chi Mai giận tôi ra mặt: "Tối nay về nhà, không ngủ lại nữa !". Chị đã nói đúng. Cả cái điều chị lo cho tôi cũng đúng. Giả sử bọn con trai biết tôi đã nghiện và còn lẩn thẩn đến mức thức đêm thức hôm để nghe trộm tiếng hát của một người đàn ông, nhất là lại của một anh thuyền chài thì thử hỏi ai còn muốn rước tôi về làm vợ ? Nhưng có một điều, chị không biết và có lẽ không bao giờ biết, là tôi có vốn có chút khí chất "dở hơi", nên cho dù một trong số những gã con trai trong cái "tập hợp" "không dám rước tôi về làm vợ" ấy, vì lý do nào đấy, không biết được bệnh sử của tôi mà cứ nằng nặc, nhất định đòi rước tôi về, thì tôi cũng chỉ biết nghiêng đầu tạ lỗi: "Xin cảm ơn và không hẹn gặp lại !"   
Tuy vậy, thái độ của chị cũng không phải là không có tác dụng. Trên đường về, tôi bắt đầu suy nghĩ nghiêm túc hơn về mối quan hệ giữa tôi và anh:  Nó thế nào nhỉ ? Cũng bình thường thôi. Mày quý mến anh ta ? - Rõ rồi, không cần phải hỏi ! Anh ta cũng quý mến mày ? - Không chắc lắm ! Mày ngưỡng mộ anh ta ? - Đúng thế. Mày có thường nghĩ về anh ta không ? - ... Có ! Mày có thương anh ta không ? - Có ... hình như là tình thương của một người mẹ ... có lẽ thế ! Có lúc nào mày thấy nhớ anh ta không ? - có ... mà cũng không biết nữa ! Mày đã phải lòng anh ta ? - ... Người ta hơn mình có đến chục tuổi ! Người ta thường nói: "Gái ham tài, trai ham sắc" điều đó có đúng không ? - Có lẽ đúng, nhưng ... có cái còn quý hơn cả sắc, điều đó ai cũng biết, nhưng chỉ có một số ít đàn ông là hiểu được. Anh ta nằm trong số ít này ? - Chắc chắn là thế ! Nếu mày thực sự thương anh ta thì liệu có được đáp lại xứng đáng không ? ... Ôi, vớ vẩn quá, lung tung quá ... !