Đánh đập mẹ tôi chán rồi thì cha tôi xé toạc hết quần áo bà và đè nghiến mẹ tôi xuống sàn nhà. Ông vừa xoay trở hung bạo trên thân thể mẹ tôi vừa gầm gừ những điều gì lạ lùng trong cổ họng. Tôi nép mình run rẩy nơi xó tối, nước mắt ràn rụa.
Xong việc, cha tôi lăn quay ra ngủ. Lúc ấy tôi mới rón rén chạy đến ôm lấy cái thân thể nhàu nát, tả tơi, đầy những vết sưng bầm tím, tóc tai rối bù của mẹ tôi mà khóc. Hai mẹ con ôm nhau khóc lặng lẽ bên cạnh tiếng ngáy hả hê của cha tôi. Bên ngoài trời tối đen. Qua khung cửa sổ, trên nền trời cao lạc lõng vài ngôi sao đang rưng rưng xót thương cho số phận của mẹ con tôi. Mẹ tôi cúi xuống, nước mắt nhỏ từng giọt. Những giọt nước mắt còn nóng hổi nỗi tan hoang đau đớn rơi xuống, rơi xuống nhòe nhoẹt, lem luốc trang giấy trắng hồn tôi.
Sau những lần bị đánh đập như thế, mẹ tôi thường nói là bà sẽ đưa tôi trở lại Việt Nam. Bà không thể chịu đựng được nữa. Bà muốn thoát ra khỏi cái địa ngục này. Rồi bà kể cho tôi nghe về Việt Nam, về con sông đã chảy suốt thời thơ ấu đẹp đẽ của bà. Bà kể về ngôi nhà có vườn dừa vây quanh, nơi ông bà Ngoại tôi đã sống, nơi mẹ tôi đã lớn lên.
Ngôi nhà ba gian hai chái cất trên một nền đất cao nhìn xuống con sông đục ngầu phù sạ Mùa lũ nước sông dâng lên mấp mé mặt thềm. Những dề lục bình trôi lềnh bềnh trên mặt nước. Vườn dừa phía sau nhà đan những tàu lá xanh bóng che kín một khoảng đất rộng. Buổi trưa trải chiếc ghế bố dưới những tàn lá dừa đó nằm nhìn lên bầu trời trong xanh qua kẽ lá, gió từ mặt sông thổi vào mát đến tận ruột gan...
Mẹ tôi kể về những kỷ niệm ngày đầu tiên mặc chiếc áo dài trắng bước chân vào ngôi trường Trung học. Vừa bỡ ngỡ vừa thẹn thùng; tà áo bay vướng víu bước chân đi. Ông bà Ngoại tôi chỉ có một người con duy nhất là mẹ tôi nên bà rất được cưng chìu... Mẹ tôi nói nhiều lắm; tôi không nhớ hết. Những lúc ấy mẹ tôi như người lên đồng. Bà nói say sưa, mê man. Đôi mắt nhìn chăm chăm vào khoảng không trước mặt như đang nhìn vào một quá khứ có thể chụp bắt, sờ mó được. Rồi cái quá khứ ấy co rút lại dần; nét mặt mẹ tôi hiện lên vẻ khủng khiếp, đau đớn. Bà nói về hai cái chết của ông bà Ngoại tôi. Căn nhà bị pháo kích sập nát tan hoang. Người ta lôi từ đống hoang tàn đó hai cái thân thể bầy nhầy, ám khói của ông bà Ngoại tôi. Mẹ tôi khóc ngất...
Chỉ sau một đêm ngắn ngủi, mẹ tôi thành đứa trẻ mồ côi. Và rồi cuộc sống đã xô đẩy, xui khiến làm sao mà mẹ tôi trôi giạt lên tận Sài Gòn; khúc phim mờ nhạt đi, tôi không còn thấy rõ được nữa. Đoạn đời này chắc nhiều bi thảm, ẩn khuất có liên quan đến cảnh sống của mẹ con tôi hiện tại nên bà không muốn nhắc tới chăng?
Lần lữa, mẹ tôi chưa kịp thực hiện ý định của mình thì miền Nam mất. Hôm nghe tin Sài Gòn rơi vào tay cộng sản, bà lặng người, ngồi thẩn thờ hàng giờ. Cái lối thoát duy nhất của mẹ tôi đã bị bịt kín. Cánh cửa đã khép lại. Đêm đêm bà dắt tôi ra trước nhà nhìn về hướng Việt Nam và chảy nước mắt. Tôi cũng mủi lòng khóc theo.
Mẹ tôi tiếp tục chịu đựng cảnh sống bi thảm ấy một thời gian nữa thì cha tôi bỏ hẳn mẹ tôi để sống chung với một người đàn bà Phi cùng chủng tộc với ông. Bà thoát được những hành hạ thể xác thô bạo, nhớp nhúa của cha tôi thì lại rơi vào một nỗi lo khác: Cha tôi không cung cấp tiền bạc nữa. Mẹ tôi chẳng có nghề nghiệp gì, lại sống giữa một xứ sở xa lạ. Bà phải bán dần số nữ trang cất dấu được để sống qua ngày. Bà chạy đi xin việc khắp nơi, nhưng không có kết quả. Mẹ tôi buồn lo lắm. Sẽ đến lúc không còn gì để bán. Có lần mẹ tôi nói: Chắc mẹ con mình phải đi xin ăn...
Chúng tôi sống vất vưởng như vậy cho đến một đêm, giữa khuya tôi giật mình thức giấc vì tiếng động lịch kịch bên giường ngủ mẹ tôi, có cả tiếng thở hổn hển mệt nhọc như một người đang mang một vật rất nặng trèo lên thang gác. Tôi lo có chuyện gì nguy hiểm đang xảy ra cho bà nên chạy đến vạch màn nhìn vào. Một người đàn ông lạ trần truồng đang nhấp nhô trên thân thể mẹ tôi không một mảnh vải. Tôi đứng sửng một giây rồi bỏ chạy về giường, kéo chăn trùm kín đầu. Những tiếng động hình như có ngưng một chút rồi lại tiếp tục dồn dập. Tôi bịt chặt hai tai, nước mắt tự nhiên ứa ra. Tôi khóc âm thầm trong đêm tối...

Một thời gian ngắn sau tháng Tư bảy lăm, người Việt nam bắt đầu vượt biển sang Phi xin tỵ nạn Cộng sản. Nghe tin, mẹ tôi thường hay dắt tôi đến trung tâm tiếp nhận người tỵ nạn để tìm kiếm người quen. Đó là lần đầu tiên tôi tiếp xúc với người tỵ nạn, những người tỵ nạn đồng hương với mẹ tôi. Họ có vẻ hơi ngơ ngác, nét mặt luôn phảng phất một nỗi lo âu, sợ hãi. Mẹ tôi như con cá mắc cạn lâu ngày tìm được hố nước. Bà vung vẫy, bơi lội hả hệ Bà xông vào mọi gia đình, hỏi thăm người này, bắt chuyện với người kia. Nhờ thế, dần dà mẹ tôi trở thành rất quen thuộc với nhiều người trong trại. Bà kiên nhẫn ngồi hàng giờ nghe họ kể về những nhà tù mọc lên chi chít từ Nam ra Bắc sau khi Cộng sản tới; về những vụ ăn cướp tài sản nhân dân một cách trắng trợn qua hình thức đánh tư sản mại bản, đổi tiền... ; về những buổi học tập chính trị được tổ chức liên miên hàng đêm ở mỗi Phường mỗi Xã; về những Ểnếp sống văn hóa mớiỂ, những Ểđạo đức Cách mạngỂ huênh hoang ra rả phát ra ong óng như đập vào màng nhĩ mọi người từ sáng sớm cho đến giữa khuya trên những chiếc loa giăng khắp hang cùng ngõ hẹp. Và nhất là cái không khí ngột ngạt khó thở, đầy những lo lắng, sợ hãi, nghi kỵ bao trùm lên toàn cõi đất nước. Họ cũng kể về những dốt nát, lố bịch của đám cán bộ, bộ đội miền Bắc, hậu quả của chính sách ngu dân, bưng bít, bần cùng hóa nhân dân của Cộng sản. Mẹ tôi cười ngặt nghẽo khi nghe đến những tên gọi lạ tai như Ểcái nồi ngồi trên cái cốcỂ, Ểđồng hồ hai ba cửa sổ không người láiỂ. Bà trố mắt ngạc nhiên về những loại kem được sản xuất thừa mứa ăn không hết đem phơi khô để dành, những ti vi chạy đầy trên các đường phố ở Hà nội, những người đàn bà con gái miền Nam mông đít có gân v.v.
Tôi cũng tham dự vào những buổi trò chuyện ấy nhưng không hiểu hết nên thường bỏ cuộc nửa chừng để đi lang thang, thơ thẩn chung quanh trại.
Phong trào vượt biển mỗi năm một lên cao. Trại chính đầy nghẹt người nên chính phủ Phi phải trưng dụng trung tâm giam giữ người điên ở mức độ nhẹ cho người tỵ nạn tạm trú. Tôi luôn luôn cảm thấy sợ hãi khi phải theo mẹ tôi đến trung tâm này. Lần đầu tiên đến đó, nhìn những người điên mặt mày ngơ ngác, áo quần xốc xếch, dơ dáy đang đi lang thang trong sân hoặc ngồi ủ rũ dưới một gốc cây, thỉnh thoảng ngửa mặt lên trời hú những tiếng hú đặc khàn như bị bóp nghẹt nơi cổ họng, tôi khiếp đảm vô cùng, chỉ muốn quay lưng chạy trở ra. Nhưng sau nhiều lần đến đây, tôi thấy họ không làm điều gì nguy hiểm, ngoài những tiếng hú quái gở, những lời lảm nhảm vô nghĩa, hoặc những cái cười bất ngờ ngơ ngẩn nên cũng đỡ lo phần nào, dù mỗi lần đi qua trước mặt họ tôi vẫn phập phồng.
Một hôm đang đi cạnh mẹ tôi vượt qua dãy hành lang dọc theo một khoảng sân có những người điên đứng ngồi lố nhố, tôi bỗng nghe có tiếng nói phía sau:
- Kiếm dài ơi, về đi thôi, ăn xong không có thuốc lá.
Tôi ngoái cổ lại nhìn. Một người thanh niên tỵ nạn đang ngồi trên bờ lan can nhìn bâng quơ xuống đám người điên bên dưới. Nét mặt anh trông thật kỳ lạ, như cười mà không phải cười. Mẹ tôi cũng quay lại nhìn người thanh niên một thoáng rồi tiếp tục đi thẳng. Trước sau người thanh niên đó chẳng hề nhìn thấy chúng tôi.
Khi đến gặp mấy người quen xong, mẹ tôi đưa cho tôi hai Peso bảo đi mua gói thuốc lá đem tặng chàng thanh niên lúc nãy. Tôi lưỡng lự nhưng rồi vẫn cầm tiền chạy ra cái quán đầu đường mua gói thuốc. Lúc trở lại tôi thật bối rối ngại ngùng, một phần vì ngán những người điên (anh vẫn ngồi chỗ cũ), một phần vì tôi chẳng quen biết gì với người thanh niên đó nên không biết ăn nói làm sao. Cuối cùng tôi đánh bạo đến gần, nhét đại gói thuốc vào tay anh ta rồi bỏ chạy. Được mấy bước, tôi nghe tiếng gọi phía sau:
- Này, cô bé...
Tôi quay lại nhìn. Anh ta cầm gói thuốc quơ quơ trước mặt:
- Của cô?
Tôi lúng túng:
- Không phải. Của mẹ cháu biếu chú đó.
Anh ta ngạc nhiên:
- Mẹ cô là ai?
Tôi không biết giải thích thế nào cho xuôi, ấp úng:
- Không biết...
Anh ta bật cười, khuôn mặt sáng lên và nụ cười thì tươi tắn lắm:
- A, cái cô bé này. Mẹ mình cũng không biết nữa sao?
Tôi cũng bật cười, rồi tiếp tục đi thẳng. Người thanh niên vẫn đứng nhìn theo, tôi đoán thế, vì lúc quay lưng bước đi tôi thấy anh ta chẳng có vẻ gì muốn rời cái bực lan can đó cả. Tôi nghe tiếng anh ta nói vọng theo:
- Cảm ơn mẹ cô.