Chương 3 Cao Bá Quát Trêu Thơ Tự Đức Câu Đối Hòn Nam Bộ Cấu Đối Ở Điện Cần Chánh Một Bộc Sinh Đôi
Cao Bá Quát Trêu thơ Tự Dức Một hôm Tự Đức kể các quan đại thần là ông nằm mơ thấy mình làm được hai câu thơ chữ nho, câu nào cũng có hai tiếng Nôm chen vào. Ông truyền cho các quan chép lại. Hai câu ấy như sau: Viên trung hoảo điểu liêu tiêu ngữ Dã ngoại kỳ hoa lác đác khai Nghe vậy, Cao Bá Quát liền quỳ xuống, tâu: " Muôn tâu bệ hạ, hai câu ấy không có gì lạ. Đó là hai câu tam tứ ở một bài thơ mà thần đã được nghe. Tự Đức rất ngạc nhiên truyền cho ông đọc toàn bài. Cao Bá Quát ứng khẩu đọc liền: Thất mã tê phong huyếch hoác lai Oanh doanh xa mã cộng trì hồi Viên trung hoả điểu liêu tiêu ngữ Dã ngoại kỳ hoa lác đác khai Bạch nhật sa văn lôi hống dọng Thanh thiên hốt kiến vũ lài nhài Khù khờ thicú đa nhân thức Khệnh khạng tương lai vấn tú tài ( 1 ) dịch nghĩa: Đôi ngựa thét gió huếch hoác lại Sầm sập xe ngựa cùng quay đuổi đến Trong vườn chim đẹp nói líu tíu Ngoài đồng hoa lạ nở lác đác Ngày tạnh thoạt nghe tiếng sấm ỳ ầm Trời xanh chợt thấy mưa lải nhải Câu thơ khù khờ đã nhiều người biết Còn khệnh khạng mang ra hỏi bậc tú tài Đặc sắc của bài thơ trên là cả 8 câu, câu nào cũng có hai chữ Nôm chen vào các chữ Hán của bài thơ thất ngôn bát cú. Nghe xong, Tự Đức biết là Cao Bá Quát bịa ra bài thơ để giiễu minh, nhưng đành chịu tài " xuất khẩu thành thơ " của Cao Bá Quát ( 1) Về bài thơ này có bản chép như sau: Bảo mã tây phong huyếch hoác lai Huyênh hoang nhân tự thác đề hồi Viên trung oanh chuyển khề khà ngũ Dã ngoại đào hoa lấm tấm khai Xuân nhật bát văn sương lộp bộp Thu thiên chi khiến vũ bài nhài Khù khờ thi tứ đa nhân thức Khệnh khạng tương lai vấn tú tài
CÂU ĐỐI HÒN NAM BỘ Ở sau điện Cần Chánh mới đắp một quả núi non bộ trong bể cạn, Tự Đức sai nguyễn Văn Siêu đề câu đối. Siêu nghĩ mà chưa biết đề như thế nào cho hay, nhân gặp Cao Bá Quát đến chơi, mới ngõ ý ấy. Cao Bá Quát lấy bút chép ngay: Sơn nhược hữu thần vô Hán tuế Hải như sinh thánh thiếp Chu Ba ( Núi nếu có thần thì hô chúc tuổi vua Hán. Theo tích : Vua Hán Vũ Đế đi chơi núi Tung Sơn, thị thần đứng dàn hàng hai bên, lúc xe vua đi qua đều hô vạn tuế , tiếng hô âm vào núi, vang ra ba lần. Người ta nói đấy là sơn thần hô vạn tuế chúc vua) ( Biển như sinh thánh nhân thì im lặng sóng gió nhà Chu. Theo trích : Chu Công Đán hỏi: Nước Việt thường cách đây vạn dậm, vì cớ gì sang cống? ". Sứ giả nói: " Hạ quốc thấy gần đây mưa thuận gió hoà, ba năm nay biển không gợn sóng" . Biết rằng Trung Quốc có thánh nhân cho nên sang cống" Khi câu đối ấy viết lên, cả triều thần đến đọc ai cũng tắm tắc khen hay.
CÂU ĐỐI Ở ĐIỆN CẦN CHÁNH Một hôm vua Tự Đức nghĩ hai câu đối treo ở điện Cần Chánh như sau: Tử năng thừa phụ nghiệp Thần khả báo quân ân Khi đem treo trong điện, các quan trông thấy, đều chịu là hay. Riêng Cao Bá Quát thì tỏ vẻ không phục, mai mỉa nói: Hảo hề! Hảo hề! Phụ tử quân thần điên đảo!" Nhà vua nghe các quan tâu lại, gọi vào hỏi nguyên do. Cao Bá Quát liền tâu: - Muôn tâu bệ hạ, câu trên chữ tử đứng trên chữ phụ, vậy là con trên cha, câu dưới chữ thần đứng trên chữ quân, vậy là tôi trên vua. Rõ ràng phụ tử quân thần điên đảo Vua bảo chữa, Cao Bá Quát liền đọc: Quân ân, thần khả báo Phụ nghiệp, tử năng thừa Nhà vua tuy tức giận, nhưng suy nghĩ lại cũng phải nhận rằng chữa như vậy, cương thường thuận lẽ mà ý đặt cũng già hơn. MỘT BỌC SINH ĐÔI Khi vua Tự Đức lên ngôi thì Cao Bá Quát vẫn còn làm một chức quan nhỏ ( Hành tẩu ) ở bộ Lễ. Tự Đức nghe tiếng hai anh em họ Cao đã lâu ( 1 ) . Một hôm bèn cho triệu Cao vào để xem mặt và hỏi thử tài học. Tự Đức ra đùa một vế đối rằng: Nhất bào song sinh, nan vi huynh , nan vi đệ. Nghĩalà:mộtbọcsinhđôi,khólàmanh,khólàmem.Cao liền đối lại một câu rất khéo léo: Thiên tải nhất ngộ, hữu thị quân, hữu thị thần. Nghĩalà:Nghìnnămgặpmột,cóvuaấy,cótôiấy. Tữ Đức rất hài lòng về câu đối này. Tuy nhiên nhà vua đã không lường hết được những chỗ thâm thúy của vế đối, vì câu này còn có thể hiểu theo nghĩa khác: Có ông vua Tự Đức thì cũng có người bề tôi như Cao Bá Quát để đối chọi lại ( theo ý " vỏ quít dày, móng tay nhọn " ) và đó cũng chính là cái ý lắt léo củ họ Cao. LỜI KHAI CỦA CAO BÁ QUÁT Vua Tự Đức sai Phan Văn Nhã dự thảo bài văn Ngọc Diệp. Nhã thảo xong, làm tiệc mời các quan đến dự, giở bài Ngọc Diệp đưa cho Thượng Thư Võ Phạm Khải cũng cậy mình có văn tài, chê văn của Nhã. Nhân rượu say, hai bên cãi nhau, Khải bảo: - Văn như thế chó cũng làm được. Vì thế thành ra ấu đả. Việc đến tai vua, vua vời Cao Bá Quát vào hỏi chuyện đã xảy ra. Ông khai : - Bất tri ý hà, lưỡng tương đấu khẩu, bỉ viết cẩu, thử viết cẩu. Bỉ thử giai cẩu, dĩ chí tương ẩu, thần khủng phệ thần hoàng thần tẩu ( Không biết ý làm sao, hai bên cãi nhau, bên kia bỏa chó, bên này bảo chó. Hai bên đều chó, rồi đến đánh nhau, tôi sợ cắn tôi, tôi hoảng tôi chạy) ( Nam Phong , số 147 )
Chương 4 Nổi Oan Của Nguyễn Công Trứ
HẬU QUẢ ĐỌC THƠ TRONG MEN RƯỢU
Nguyễn Công Trứ có công sáng lập hai huyện Kim Sơn và Tiền Hải. Năm 75 tuổi, ông lại theo đường bộ ra Bắc thành thăm phong cảnh cũ. Dân hai huyện đón rước rất linh đình. Khi ấy có tên thị vệ quê ở Nam Định thấy các làng tôn sùng ông như thần, muốn tâng công, y liền tâu với Tự Đức là n Nguyễn Công Trứ có hành vi khả nghi, có ý muốn mưu đồ đại sự. Tự Đức b hạ mật chỉ cho quan Tổng Đốc Nam Ninh Hoàng Văn Thu p hải dò xét việc ấy và đòi ông lập tức về Kinh. Bị triệu gấp vì có người vu cho mình làm phản, ông rất uất ức. Đến Kinh Đô được ba ngày, Tự Đức vời ông vào bệ kiến. Nhà vua cho ngồi, ủy lạo mấy câu, rồi hỏi: - Hạt Tiền Hài và Kim Sơn dân tình sinh hoạt thế nhào? Ông tâu : - Dân hai huyện ấy ngày nay có ruộng nương cày cấy, lại được mùa luôn nên rất vui vẻ. Những lúc thư nhân họ có câu đối để độ nhau rất thú vị. Tự Đức hỏi: - Những câu gì, khanh có nhớ không? Ông tâu: - Thần nhớ được mấy câu sau đây: - Đem thân cho thế gian nhờ Ngay như chỉ đặt lại ngờ bất trung- Thế là cái gì? - Họ giảng là cái phản để ngồi Vua lại hỏi: - Còn câu gì nữa không? Ông tâu: - Câu này cũng hay lắm: - Ngữa lòng hứng lấy nước nhà Người đà không biết , người đà biết cho - Là cái gì ? - Là cái máng để hứng nước. Vua hỏi đến các câu hát nào hay, Nguyễn Công Trứ liền đọc ngay rằng: Chuông già đồng điếu, chuông kêu Anh già lời nói, em xiêu tấm lòng. Quốc sỉ vô song là người Hàn Tín Anh nó thương em anh đến chi đây. Bốn bể rồng ấp lấy mây. Vua Tự Đức hiểu ý ông ám chỉ việc triều đình hay nghi kỵ, liền an ủi và cấp tiền lộ phí cho ông trở về nhà ( Theo Giai thoại văn học Việt Nam ) HẬU QUẢ ĐỌC THƠ TRONG MEN RƯỢU Lê Ngô Cát là một nhà nho giỏi thơ Nôm ở thời Nguyễn. Ông quê làng Hương Lang , huyện Chương Đức 0 không rõ năm sinh và mất, chỉ biết ông đỗ cử nhân vào năm 1848. Tương truyền hồi Lê Ngô Cát đang làm Bố Chánh Cao Bảng thì được vua Tự Đức triệu về Kinh để sửa lại bộ Quốc sử diễn ca. Trong bộ sử, ông có viết mấy câu về Bà Triệu như sau: Vú dài ba thước giắt lưng Cỡi voi đánh trống trong rừng kéo ra Cũng toan gánh vác sơn hà Cho Ngô biết mặt đàn bà nước Nam Khi dâng sách lên, Tự Đức đọc đến đoạn đó thích lắm, chỉ chữa chữ " cũng toan " thành ghé vai " , và nói đùa rằng " Thế đàn ông nước Nam đâu cả? " Rồi nhà vua ban thưởng cho Cát một tấm lụa và hai đồng tiền vàng Nghe tin, các bạn đến mừng, đòi Lê Ngô Cát phải có rượu khao. Khi rượu đã ngà ngà say, các bạn hứng chí đòi chủ nhân phải có thơ về việc vua ban vàng, lụa. Lê Ngô Cát bèn ngất ngưỡng đọc luôn hai câu lục bát như sau: Vua khen thằng Cát có tài Ban cho cái khố với hai đồng tiền. Ít lâu sau bỗng Lê Ngô Cát nhận được lệnh phải đi nhận lại chức Bố Chánh Cao Bằng. Ông rất sửng sốt và lo ngại . Mãi về sau mới vỡ lẽ : Thì ra hai câu thơ của ông đã đến tai vua Tự Đức , nhà vua cho ông có ý xỏ vua keo kiệt ( cho một tấm lụa chỉ đủ làm cái khố) và vì thế đày ông lên lại Cao Bằng ( Theo Giai Thoại văn học Việt Nam )
Facebook
Twitter
