Con gái đến tuổi lấy chồng, vì mắc cỡ nên không dám nói ra chớ nằm đêm một mình trong phòng, tai nghe tiếng dế ngâm nga, mắt ngó ngọn đèn leo lét, thường hay nghĩ ngợi duyên phận, nhắm nhía tiền trình, tưởng tượng trong trí người bạn chung thân của mình, thầm tính hễ có chồng rồi mình phải ăn ở với chồng cách nào, mình phải dọn dẹp trong nhà làm sao, sắp đặt gia cảnh gia đình tương lai vừa đầm ấm, vừa vui vẻ, không có một gia đình nào sánh kịp .
Cô Tư Thục là con gái nhà giàu, lại được cha mẹ cưng, nên cô ăn no rồi đi chơi, chớ không làm một việc chi hết . Hơn một năm nay trong nhà cha mẹ hay bàn tính về việc gả cô lấy chồng, mà lại mai mối tới nói dóng giùm cho vài chỗ rồi nữa . Cái vấn đề "lấy chồng" đã len dần vào trong trí cô, nhưng mà lúc ban đầu nó còn lu mờ, chớ chưa tỏ rõ cho lắm . Đến chừng cô đi với cha mẹ vô nhà Hương chủ Khanh cô lén trong cửa buồng coi Kinh lý Hai ăn cơm, nghe Kinh lý Hai nói chuyện, rồi chừng về nhà lại nghe cha mẹ bàn soạn gả cô cho Kinh lý Hai, bà khen Kinh lý Hai vui vẻ dễ thương, ông khen Kinh lý Hai nhỏ tuổi mà chí lớn, thì sự "lấy chồng" nó hóa ra tỏ rõ trong trí cô; cô thấy người chồng mặc âu phục bộ tươ"ng gọn gàng, nói chuyện lanh lợi mà lại được người ta kêu là "quan Kinh lý " . Cô nghĩ cô sẽ được người ta kêu "bà Kinh lý " , còn chị H ai của cô thì người ta kêu là "thím Thôn" thì cô mỉm cười, trong lòng hớn hở vô cùng .

Cách ít ngày cô lại thấy cha mẹ dọn dẹp nhà cửa, cô lại nghe cha mẹ nói quan Kinh lý Hai sẽ ra ăn cơm chơi . Cô mừng thầm trong lòng, mừng Kinh lý Hai sẽ biết nhà, cô mừng vì sẽ được thấy Kinh lý Hai nữa . Cô đương mong cho mau tới ngày rước khách, bỗng đâu bà chủ Khanh ra, bà nói lăng xăng, bà dặn cặn kẽ, làm cho cô chắc rằng chẳng bao lâu nữa cô sẽ trở nên "bà Kinh lý ", bởi vậy chừng quan Kinh lý đến nhà, cô mừng rỡ, chớ cô không nhút nhát bợ ngợ chi hết . Từ trước đến giờ, cô chỉ tưởng tượng trong trí đến sự lấy chồng mà thôi . Tại quan Kinh lý đến nhà, cô bưng nước mời uống, cô sớt đồ ăn, cô đứng gần một bên, cô ngó tận trong mặt, cô thấy chồng tỏ rõ, lòng trở nên khoan khoái bồi hồi . Ngọn lửa ái tình nhen nhúm trong lòng cô kể từ ngày ấy, cô trông đến ngày đám cưới cho mau, cô tính biểu chồng mướn nhà mà ở, chớ đừng có ở nhà việc, ai nhắc tới chuyện chồng cưới thì cô vui mừng lắm, chớ cô không mắc cỡ .
Cô đương say sưa về sự lấy chồng, cô đương ái mộ quan Kinh lý, cô đương sửa soạn mà về nhà chồng, cô đương toan tính chỗ ăn chỗ ở thình lình cô lóng tai nghe bà Chủ nói với bà Hội đồng rằng cha mẹ ông Kinh lý Hai đã nói vợ khác cho ổng rồi . Cô vừa nghe tin khốn nạn ấy, ruột gan cô lạnh ngắt, cặp mắt cô chói lòa, lỗ tai cô lùng bùng, tay chân cô bủn rủn . Còn gì là chồng! Những sự mơ ước, các điều toan tính, cái tin ấy làm tan như bọt, tiêu như khói! Cô ráng bước lại đứng dựa cửa hông mà ngó ra vườn, cô không thấy vật chi hết, cô không nghe chuyện chi nữa, cô không khóc mà nước mắt tự nhiên chảy ròng ròng, bởi vậy chừng mẹ kêu biểu về, cô lau nước mắt mà lên xe, song cặp mắt còn đỏ chạch .
Đi về dọc đường, bà Hội đồng thì giận thầm, cô Tư Thục tủi duyên, bởi vậy hai mẹ con ngồi trên xe lặng thinh, mỗi người ngó một bên, không nói chuyện với nhau một tiếng chi hết .
Xe vô tới sân, cô Tư Thục leo xuống rồi đi riết vô buồng mà nằm . Bà Hội đồng quen tánh ó ré, hễ có việc chi không vừa ý bà thì bà không dằn được, bởi vậy bước vô nhà vừa thấy mặt chồng, thì bà quăng cây dù trên ván một cái xạch rồi bà nói ong óng:
- Thứ đồ khốn nạn! Ai mà màng gì nó hay sao nên nó làm phách . Để rồi ta gả con Thục coi có bằng mười nó hay không mà .
Ông chồng không hiểu chuyện gì, thấy vợ tỏ sắc giận, nghe vợ nói xẵng, thì ông hỏi rằng:
- Chuyện gì vậy ?
- Chuyện Kinh lý đó chớ chuyện gì .
- Kinh lý làm sao ?
- Nó ra nhà, mình đã nó ăn no say, nó thấy con mình nó muốn nên nó tính cậy nói đặng nó cưới . Mình chịu nên biểu nó gởi thơ mời cha mẹ nó lên đây . Thằng cha nó lên nói sao với nó không biết, mà bây giờ nó nói cha mẹ nó đã nói vợ dưới Cà Mau cho nó rồi, nên nó hồi con Thục . Coi có phải là đồ khốn nạn quá hay không, hử ?
- Người ta chê con mình thì thôi, la om sòm làm chi vậy . Tại cha mẹ người ta đã nói vợ lỡ cho người ta rồi, bây giờ biết làm sao .
- Thời hồi đó nó đừng có nói bướng! Ai xúi giục hay sao nên nói lăng xăng làm thiên hạ hay hết, rồi bây giờ lại nói như vậy .
- Lăng xăng lại tại mình, chớ ổng có nói giống gì đâu . Ổng nói để ổng thưa lại cho cha mẹ hay; như cha mẹ bằng lòng thì ổng cậy cô Ba nó nói . Tại mình bôn chôn quá, bây giờ mình trách ổng nỗi gì .
- Khéo nói dữ không! Tôi không thèm nói chuyện với mình nữa đâu . Tôi biết mà, m`inh thấy tôi muốn gả con Thục cho ông này ông kia tử tế, mình ghét lắm . Mình muốn để mình gả cho quân bài bạc rượu trà như chồng con Diệu đó mình mới vừa lòng .
- Khéo nói bậy không! Gả cho ai thì gả, tôi có cản trở bao giờ . Gả không được, bây giờ trở lại rầy tôi hay sao ?
Bà Hội dồng ngoe nguẩy bỏ đi xuống nhà dưới, không thèm nói chuyện nữa . Thầy Hội đồng ngó theo vợ, không hiểu tại cớ nào mà vợ gả con không được, lại trở oán mình .

Cô Tư Thục nằm trong mùng, nước mắt tuôn đầm đìa, lòng không còn muốn, trí không còn tính việc chi nữa hết . Số phận gì mà vô duyên đến thế, mới chắc có chồng đó, bây giờ lại hóa ra không, mình thương người, mà người lại nỡ phụ mình . Thôi cái kiếp vô duyên bạc phận này mà còn tiếc làm ig`, thà là chết cho yên tấm thâm, cho khỏi sầu não chớ sống mà thấy người mình thương đi cưới vợ khác còn thân mình lửng đửng lờ đờ, nói ra không phiền trách cũng không được, thế thì sống làm sao cho kham!
Từ nhỏ chí lớn cô Tư Thục chưa biết rầu việc chi hết, mà cô lại mới nếm mùi ái tình lần này là lần đầu, bởi sự đau đớn nó quặn trong lòng cô, sự bối rối nó vướng trong não cô, cô chịu không nổi . Cô bần thần dã dượi, bữa chiều đó cô không ăn cơm . Đêm ấy cô nằm nhớ Kinh lý Hai hoài, cô nhớ gương mặt, cô nhớ tướng đi, cô nhớ giọng cười, cô nhớ tiếng nói . Cô nhớ rồi cô thương, cô thương rồi cô giận, cô giận rồi cô tiếc, cô nhớ quanh nhớ quẩn rồi nhớ tới Kinh lý Hai cưới vợ khác, cô nghẹn trong cổ, cô tức trong ngực, cô ôm gối mà khóc sáng đêm .
Người ta nóiI: "rầu chết", quả thiệt có như vậy . Cô Tư Thục không có bệnh chi hết, mà cô rầu có một đêm đó, rồi sáng ngày cô dậy không nổi, chẳng khác nào như người đau . Cô cứ nằm liệt trong mùng hoài, chị hỏi cô không thèm nói, cha mẹ kêu cô cũng không thèm ra .
Cô Hai Diệu là người chỉ biết ham tiền, chớ không biết nhân tình thế thái . Bà Hội đồng là người thô tục biết nói ồn ào xổn xảng, chớ không biết dịu ngọt vỗ về . Thầy Hội đồng là người bơ thờ biết ve gái, chớ không hiểu ái tình tâm lý . Cô Tư Thục rủi sanh trong gia đình như vậy đó, bởi vậy cô đau về phần trí mà không có một người nào biết rõ chứng bịnh của cô . Mẹ với chị thấy cô nằm trong mùng hoài, đã không biết cô thất chí uất tình, nên không có nói một lời chi để khuyên dứt, mà lại theo rầy rà biểu phải ráng ăn cơm, ăn cháo, rồi lại cứ mắng nhiếc Kinh lý Hai, làm như tuồng nhắc nhở đặng cho cô Tư Thục buồn thêm nữa .
Cô Tư Thục tuy vóc lớn, nhưng mà cô bỏ ăn bỏ ngủ trong mấy ngày thì ốm teo như tàu lá, người xóp ve, đi ngã tới . Thầy Hội đồng rước thầy thuôc chẩn mạch đặng hốt thuốc cho con uống . Thầy thuốc tuần mạch, coi sắc diện, rồi lắc đầu nói cô Tư Thục có đủ chứng bịnh, mà nhất là có cái tâm bịnh khó điều trị được lắm . Chừng ấy vợ chồng thầy Hội đồng mới lo sợ, xúm năn nỉ với thầy ráng cứu giùm con mình . Thầy thuốc thiệt cũng điều trị hết lòng, nhưng bịnh càng ngày coi càng liệt, chớ không thấy thuyên giảm . Vợ chồng thầy Hội đồng bàn với nhau rằng thầy thuốc nói con mình bị tâm bịnh, chắc là tại Kinh lý Hai nói nó rồi hồi nên nó phiền mà phát đau . Nay bịnh nó thập tử nhất sinh, vậy nên vô mượn bà Chủ cho Kinh lý Hai hay đặng ổng liệu coi như ổng chịu ra thăm nó một chút rồi tính cuộc hôn nhơn, họa may nó có vui lòng mà hết bịnh .
Bà Hội đồng cho cái kế đó là hay nhứt đã cứu con bà được, bà lại cũng còn gả con bà được nữa, bởi vậy bà hối chồng thắng xe mà đi cho mau . Thầy Hội đồng vô tới nhà Hương chủ Khanh đã trưa rồi . Hương chủ Khanh ăn cơm rồi mới đi qua nhà việc mà nhóm hội tề, có mình bà Chủ ở nhà thôi .
Bà Chủ ra chào anh, mời anh ngồi và hỏi:
- Anh vô có việc chi mà đi trưa nắng dữ vậy ?
- Con Thục đau nhiều, sợ không xong .
- Úy! Nó đau sao đó ? Đau từ hôm nào tới bữa nay ?
- Bữa hổm nó đi với má nó vô trong này rồi về nó đau liền . Nó nằm liệt hổm nay, có dậy được đâu .
- Bất nhơn dữ không ? Sao anh không hốt thuốc cho nó uống ?
- Có chớ . Uống thuốc hổm nay bộn rồi mà thuốc uống cũng như không, bịnh coi càng thêm nặng . Bữa nay thầy thuốc chạy, ổng nói có tâm bịnh, nên cứu không nổi .
- Tâm bịnh là bịnh gì ?
- Tôi chắc Kinh lý Hai gạt rồi không chịu cưới nó nên nó phiền mà đau đó chớ gì, bởi vậy má nó biểu tôi vô nói cho cô nó hay, rồi cậy cô nó nói giùm lại với quan Kinh lý, xin ổng nghĩ tình mà thương con Thục . Bây giờ ổng chịu cưới nó có lẽ nó mới mạnh được .
Bà Chủ nghe rõ duyên cớ, bà biến sắc không biết nói sao cho được . Thầy Hội đồng nói tiếp:
- Cô nó làm ơn giùm cho cháu . Có cái phương đó thì cứu nó được, chớ không còn phương nào khác nữa hết .
Bà Chủ lại đứng gần anh mà nói:
- Không được đâu .
- Sao vậy ? Nếu ông Kinh lý không chịu đi thì ổng ác lă"m . Ổng báo hại cho con nhỏ đau như vậy, mà ổng không nghĩ lại, thì ổng giết nó chớ gì .
- Anh biết Kinh lý đó là con ai hay không, mà anh biểu tôi ép cưới con Thục ?
- Con ai dưới Bạc Liêu, ai biết đâu mà .
- Con của anh chớ, không phải là con của ai hết .
- Cô nó nói cái gì kỳ quá vậy ?
- Con của con Lựu hồi trước ở dưới Đập Ông Canh đó đa . Con Lựu là em của Cai tuần Bưởi, anh nhớ hay chưa ?
Thầy Hội đồng nghe nói thì biến sắc, ngồi ngó bà Chủ trân trân, không hiểu tại sao mà sanh chuyện kỳ quái như vậy . Thầy ngẫm nghĩ một hồi, rồi hỏi rằng:
- Tại sao mà cô biết ? Kinh lý Hai nói hay là ai ?
- Không . Kinh lý Hai không có nói mà hổm nay ổng cũng không có qua bên này nữa nên tôi chưa dọ được coi ổng biết hay không .
- Vậy chớ ai nói ?
- Hương sư Cu nói .
- Hương sư Cu nào ?
- Thằng Cu hồi trước nó ở đợ với ông Cả Tri đó . Chừng Cai tuần Bưởi đem con Lựu về ở trên Bình Phú Tây, nó mới nói mà cưới con Lựu . Hồi đó tôi hay anh có con mà anh bỏ rơi bỏ rớt, tôi mới tìm tới nhà tôi xin tôi nuôi . Tôi chịu cho tới hai ba trăm đồng bạc mà vợ chồng Cu cũng không bằng lòng cho tôi bắt . Sau vợ chồng nó dắt xuống Bạc Liêu làm ruộng, ra công nuôi con cho ăn học, nên bây giờ mới được như vậy đó .

- Không biết chừng con của nó, rồi nó kiếm chuyện nói gạt mình chơi .
- Nói gạt chi vậy ? Chừng nó nói rồi tôi mới nhớ lại . Hồi tôi ra xin tôi nuôi đó, tôi có hỏi thằng nhỏ đặt tên gì . Vợ chồng nó nói đặt tên Hai . Mà anh không thấy gương mặt của Kinh lý giống gương mặt anh hay sao .
- Cô gặp Hương sư Cu hồi nào ?
- Kinh lý gởi thơ về nhà, Hương sư Cu tuốt lên đây . Cha con nói với nhau làm sao không biết, mà Kinh lý không chịu nói con Thục . Tôi giận tôi hỏi thăm rồi tôi tuốt ra Bình Phú Tây mà kiếm đặng hỏi coi tại sao chê con Thục . Tôi gặp tại nhà Hương giáo Rạng là em vợ của Cai tuần Bưởi . Tôi chưa nói kịp thì đằng kia họ xì ra . Tôi ngẩn ngơ ... Hổm nay tôi suy nghĩ, tôi khen thầm . Nếu họ cố oán, họ không thèm nói ra, họ để cho hai đứa nhỏ ở với nhau, thì khốn nạn cho mình biết chừng nào mà kể .
Thầy Hội đồng nghe rõ rồi thì thầy đổ mồ hôi hột . Không biết trong lúc ấy thầy rầu về bịnh con trầm trệ, hay là thầy hổ vì thói quấy ngày xưa, mà thầy ngồi im lìm một hồi lâu rồi thầy thở ra vừa đứng dậy từ bà Chủ Khanh mà về . Bà Chủ nghe cháu đau nặng bà cũng nóng nảy trong lòng, nên bà xin đi theo xe ra mà thăm cháu .
Xe của hội Đồng Nghĩa về tới Bình Phú Tây, tại chỗ thầy bị Ba Cam đón ngựa mà chém hồi trước, thì gặp người nhà cỡi ngựa chạy vô . Hai đàng ngừng lại, rồi người nhà nói rằng cô Tư Thục đã tắt hơi nên bà Hội đồng sai đi báo tin . Thầy Hội đồng với bà Chủ đều khóc hết thảy và hối thằng đánh xe giục ngựa chạy cho mau .
Bà Chủ khóc một hồi rồi nói:
- Tại anh ở ác lắm, nên bây giờ mới khiến có chuyện như vậy . Chớ chi hồi trước anh nhìn con của Lựu thì bây giờ anh có con trai phụng sự ông bà, mà con Thục lại cũng khỏi chết nữa . Thôi, gia tài của anh thằng Thôn Kỉnh nó sẽ phá hết, còn giống gì mà kể .
Thầy Hội đồng Nghĩa vừa khóc vừa đáp:
- Không biết bây giờ tôi nhìn, Kinh lý Hai chịu hay không ?
- Bây giờ người ta như vậy, tôi sợ người ta không thèm chớ .
- Cô nói giùm thử coi .
- Anh nhìn, mà biết chị Hai chỉ chịu hay không ?
- Chịu hay là không chịu cũng mặc kệ, không cần gì . Tại con quỷ đó nên bây giờ trong nhà mới bị khốn nạn như vầy đa .

Xe về tới, thầy Hội đồng với bà Chủ chạy a vô buồng, tốc khăn đậy mặt cô Tư Thục , rồi anh em đứng khóc rấm rứt . Bà Hội đồng khóc đã nhiều rồi, mà bà cũng tiếp khóc thêm nữa, song bà khóc mà bà mắng nhiếc Kinh lý Hai, bà kêu trời kêu đất, bà nói Kinh lý Hai giết chết con bà .
Chiều lại Hương chủ Khanh ra tới, vợ chồng ở luôn 4 bữa cho đến tống táng cô Tư Thục xong rồi cô mới về . Tối lại bà Chủ sai đứa ở qua nhà việc mời quan Kinh lý qua nhà cho bà nói chuyện . Ông Chủ nghe sai đi mời quan Kinh lý thì nói:
- Hổm tôi đi nhóm thì không có quan Kinh lý ở bển, hai người phái viên nói ổng xin phép đi Sài Gòn . Khôgn biết bữa nay ổng về hay chưa .
Cách một hồi đứa ở chạy về thưa rằng quan Kinh lý đi Sài Gòn hổm nay chưa về .
Bà Chủ Khanh tánh bải buôi vui vẻ mà từ hôm bà gặp Hương sư Cu đến nay, nhứt là từ hôm cô Tư Thục chết, thì bà dàu dàu, ăn cơm rồi bà cứ nằm gác tay qua trán, nhắm mắt lim dim, bà không đi đâu hết . Bà toan tính trong trí hoài, không biết phải nói thế nào cho Kinh lý chịu để cho anh mình nhìn làm con mà phụng sự ông bà .

Một buổi chiều, lối 4 giờ, Hương chủ Khanh mắc lum khum cắt lá, uốn nhánh mấy cây kiểng ngoài sân còn bà Chủ thì xẩn bẩn coi cho trẻ ở nấu cơm trong bếp . Kinh lý Hai bước vô sânrồi xâm xâm đi lại chỗ Hương chủ sửa kiểng, quan Kinh lý đi giày cao su, nên Hương chủ không hay . Chừng lại một bên, quan Kinh lý cất tiếng hỏi:
- Ông làm gì đó ông Chủ ?
Hương chủ giật mình day lại, thấy ông Kinh lý thì mừng quýnh, lật đật mời vô nhà rồi kêu trẻ mà biểu bưng trà lấy thuốc .
Bà Chủ nghe nói có quan Kinh lý, thì bà vội vã bước lên chào, lần này trong lòng bà rất bợ ngợ mà quan Kinh lý sắc mặt coi cũng không vui vẻ chút nào . Chủ khách đều ái ngại, nên ngồi lặng thinh một hồi rồi bà Chủ mới nói:
- Con Thục là con của anh Hội đồng chết rồi, có lẽ quan Kinh lý chưa hay ?
Kinh lý Hai chưng hửng, ông hỏi:
- Chết hồi nào . Đau bịnh chi vậy ?
- Nó chết sáu bảy bữa rày . Đau sơ sài, không có chi nặng, mà rồi nó chết!
- Tôi mắc đi Sài Gòn trọn một tuần nay . Tôi mới về trưa hôm qua . Bất nhơn dữ quá! Tôi có hay đâu .
- Anh Hội đồng ảnh rầu lắm .
Câu chuyện nói có bao nhiêu rồi dứt, làm chủ khách ngồi nín khe nữa . Không biết Hương chủ Khanh nghĩ thế nào, mà ông ngồi một hồi rồi ông nói rằng:
- Ở đời ai có phần số nấy . Chết nhỏ cũng chết; mà chết già cũng chết; chết thì hết cực, rầu giống gì .
Bà Chủ đương rộn trong trí, nên bà không cãi với chồng . Mà Kinh lý Hai đương lo ra, nên ông cũng không nghe rõ mấy lời của Hương chủ luận . Ông liệu không có chuyện chi nữa để nói, ông bèn đứng dậy lấy nón cầm trong tay rồi nói:
- Có giấy quan trên rút tôi về Sài Gòn mà làm việc . Bữa nay tôi qua đây là qua mà từ giã ông Chủ bà Chủ đặng sáng mai tôi đi . Ông Chủ bà Chủ ở lại mạnh giỏi . Bữa nào có ông Hội đồng vô, xin bà Chủ làm ơn nói giùm tôi kính lời tạ ơn ông bà có lòng chiếu cố đến tôi .
Vợ chồng Hương chủ Khanh nghe mấy lời thì sửng sốt . Hương chủ hỏi:
- Tại sao mới đổi ông xuống rồi lại rút ông đi ? Tại ông xin hay là tại quan trên định ?
Kinh lý Hai do dự một chút rồi mới đáp:
- Tại quan trên định .
- Ông nói như vậy, chớ tôi chắc tại ông xin đi . Ông đối với Hương chức trong làng tử tế quá, ai cũng yêu mến ông. Ông đi đây ai cũng tiếc .
- Tôi cũng tiếc lắm; ngặt vì quan trên định như vậy, mình cãi sao được . Quan Kinh lý mới đã xuống rồi . Ông cũng tử tế lắm . Để bữa nào ông Chủ qua nhà việc thì sẽ gặp ông . Tôi về ở đỡ trên Sài Gòn ít ngày rồi tôi đi Bạc Liêu . Quan trên đã hứa cho tôi về đó đặng gần cha mẹ .
Bà Chủ ứa nước mắt mà nói:
- Quan Kinh lý đi thình lình quá, thiệt không ai dè chút nào hết . Cha chả! Anh Hội đồng ảnh hay đây, ảnh rầu thêm nữa . Xin lỗi với quan Kinh lý cho tôi hỏi: anh Hội đồng ảnh nói ảnh thấy quan Kinh lý ảnh thương cũng như thương con ruột ảnh vậy . Hôm con Thục mất rồi, ảnh có nói với tôi ảnh muốn nhìn quan Kinh lý làm con nuôi đặng ảnh để gia tài lại cho quan Kinh lý hưởng . Quan Kinh lý nghĩ coi ảnh thương quan Kinh lý là dường nào .
- Xin bà làm ơn tỏ giùm lại với ông Hội đồng; ổng thương thì tôi rất cám ơn ổng lắm . Nhưng mà ổng tính vậy sao được . Tôi có cha mẹ, dầu cha mẹ tôi nghèo hèy mấy đi nữa, có lẽ nào tôi nỡ bỏ mà đi làm con người khác . Còn gia tài, tôi là người dưng mà tôi đòi ăn nỗi gì, có lẽ nào tôi vô liêm sĩ đến đỗi bỏ cha, bỏ mẹ mà giựt gia tài của con cháu người ta mà ăn hay sao ?
- Ông ngồi, ông ngồi nán lại đây đặng nói chuyện chơi . Mai ông đi, thôi vợ chồng tôi mời ông ở ăn cơm chiều với vợ chồng tôi một bữa nữa rồi sẽ đi
- Cám ơn bà, xin bà cho phép tôi từ . Vì có quan Kinh lý mới nên không lẽ tôi ở bên này ăn cơm mà bỏ ông .
- Nội đây có một mình vợ chồng tôi với ông . Vậy tôi tỏ thiệt với ông, hôm trước tôi ra nhà Hương giáo Rạng, tôi có gặp ông già của ông, tôi đãhiểu tại sao mà ông già của ông không chịu làm sui với anh Hội đồng . Bây giờ tôi xin ông cũng lấy lòng thành thiệt mà nói cho tôi biết coi ông có hiểu cội rễ của ông hay chưa ?

Kinh lý Hai ngước mắt ngó ngay bà Chủ, tuy sắc buồn hiu, song miệng chúm chím cười và đáp:
- Bà hỏi thiệt khó cho tôi trả lời quá . Bà hỏi chi vậy ?
- Ậy, tôi muốn biết một chút . Quan Kinh lý trả lời rồi tôi sẽ nói chuyện cho mà nghe .
- Tôi không hiểu chi hết, mà tôi cũng xin bà đừng noí chuyện chi nữa hết . Tôi xin từ ông bà, tôi đi về .
- Khoan đã . Xin quan Kinh lý ngồi nán lại cho tôi nói vài lời . Anh Hội đồng ảnh cũng biết rồi, ảnh nghĩ lại ...
- Xin bà tỏ giùm lại vớ ông Hội đồng rằng tôi kính ông như cha tôi vậy, ngặt vì tôi thương má tôi, tôi trọng cha tôi lắm, nên tôi không muốn nghe, không muốn hiểu chuyện gì hết . Nếu trách thì tôi cam chịu, nhưng mà tôi chắc không có lỗi trong việc này . Gần nhau thì càng thêm hổ thẹn chớ không ích gì . Thôi, tôi xin kiếu ông bà, tôi đi về .
Kinh lý Hai cúi đầu mà chào rồi vội vã bước ra cửa .
Bà Chủ ngó theo mà hai hàng nước mắt rưng rưng . Chừng Kinh lý Hai ra khỏi cửa ngõ rồi, bà lau nước mắt mà nói:
- Anh đó ảnh ở bậy quá . Bây giờ nói làm sao được ?

Hội tề làng Vĩnh Lợi đương nhóm . Hương chức lớn nhỏ đều có đủ mặt ở trong nhà tiệc .
Thôn trưởng Viên đọc cho Hội tề nghe một lá trát của quan Chánh bố dạy làng dọn dẹp nhà việc cho quan Kinh lý Võ Văn Hai ở mà đo điền thổ trong làng, phải cấp dân cho quan Kinh lý dùng và phải mướn xe hoặc ghe cho quan Kinh lý đi đo đất . Hương chủ Khanh nghe đọc trát rồi kêu Hương bộ Chậm và Hương thân Cao mà hỏi coi có truyền rao cho các điền chủ cắm trụ đá theo ranh, y như lệnh của quan Chánh bố dạy hôm tháng trước hay không . Hương bộ và Hương thân đều nói đã có truyền rao đầy đủ các ấp và điền chủ cũng đã phân ranh rồi hết .
Hương cả Chí tuổi gần bảy mươi, ông ngồi trên bộ ván giữa và ngoáy trầu nói rằng:
- Làm quan họ tới làng khó lòng lắm . Thằng Thôn, mày phải lo sắp đặt tử tế, đừng để lôi thôi người ta chạy tờ rồi làng bị quở hết thảy đa .
Thôn Viên đứng dậy đáp:
- Bẩm Cả, tôi sắt đặt rồi hết . Nhà việc mình rộng . Quan Kinh lý ở ngủ cái phòng bên này đây, còn làm việc thì làm tại căn giữa này được . Có một điều khó liệu là nhà khói của làng, đương dỡ làm lại, chỗ đâu nấu ăn cho quan Kinh lý ?
- À, cái đó khó dữ hả . Bây giờ tính sao ?
- Bẩm Cả, để chừng quan Kinh lý lên tới, tôi tỏ việc đó cho ngài hiểu, coi ngài định lẽ nào . Như ngài buộc phải có nhà bếp, mình phải mướn đỡ một căn phố chớ biết làm sao .
- Có phố trống hay không ?
- Bẩm có, dãy phố lá của chú Nữ ngang nhà việc đây, tôi thấy còn một căn trống .
- Vậy thì được . Mày có nghe bữa nào quan Kinh lý lên làng mình hay không ?
- Bẩm không . Mà trát quan lớn gởi lên đã bốn năm bữa rồi . Vậy chẳng nay thì mai quan Kinh lý sẽ lên chớ không lâu đâu .
Hương chủ Khanh xen vô nói:
- Bữa nào ổng lên tới, em phải cho trùm mời Hương chức nhóm mừng ổng chớ đừng để lôi thôi, ổng hờn, rồi ổng kiếm chuyện vạch với quan lớn mà khó cho làng .
Hương chủ nói vừa dứt lời, bỗng thấy hai cái xe ngựa ngừng ngang trước cửa nhà việc, cái trước có một người ngồi mà thôi , người ấy còn trẻ tuổi, mặc âu phục, tướng mạo đàng hoàng, mặt mày sáng rỡ, còn xe sau có hai người bận áo bành tô vàng ngồi có chở đồ đạc kềnh càng, lại có những cây sơn khúc đỏ khúc trắng .
Thôn trưởng Viên ngó ra và nói:
- Chắc quan Kinh lý lên tới .
Hương chức nghe nói như vậy thì lao nhao, lố nhố, có người chạy ra đón . Người mặc âu phục ngồi trước đó, thủng thẳng leo xuống xe rồi xăm xăm đi vô nhà việc . Khi người bước vô tới cửa trong, thấy Hương chức đông đầy, bèn đứng lại, dở nón cầm trong tay và nói:
- Tôi là Kinh lý, có lịnh quan trên phái tôi đến đặng đo điền thổ trong làng . Phải mấy ông là Hương chức trong làng đây hay không ?
Hương chủ, Thôn trưởng, và ít người Hương chức khác đồng bước ra chào quan Kinh lý và mời người vào . Ông Cả cũng đứng dậy lụm cụm bước lại xá quan Kinh lý và nói:
- Tôi chào quan Kinh lý, làng có được trát của quan Chánh bố, nên bữa nay nhóm mà sắt đặt chỗ cho ông ở . Hương chức mới bàn tính, kế ông đến, thiệt là may quá .
Quan Kinh lý không biết người đó là ai, song thấy già cả, thì ông cúi đầu đáp lễ rồi hỏi:
- Bác làm chức chi trong làng ?
Ông Cả gật đầu vừa cười vừa đáp:
- Tôi làm Hương cả .
- Té ra bác là ông Cả . Mời bác ngồi . Tôi lên tình cờ mà gặp làng nhóm, thiệt may lắm . Xin bác làm ơn cho tôi biết coi mấy ông đây ông nào làm chức chi . Thôn trưởng là ông nào đâu ? Còn hai ông nào làm phái viên theo tôi mà chỉ ranh đất ?
Hương chủ bèn bước ra tiến dẫn mỗi vị Hương chức cho quan Kinh lý biết . Quan Kinh lý bèn hỏi hai vị phái viên, là Hương bộ với Hương thân, vậy chớ có truyền rao cho điền chủ theo như lịnh dạy hay không . Hai vị Hương chức ấy trả lời rằng mình đã làm xong rồi hết . Quan Kinh lý gật đầu và cậy hai người biểu dân trong nhà việc ra xe vác đồ đạc đem vô .
Thôn trưởng Viên dắt quan Kinh lý đi coi cái phòng đã dọn đồ cho người ở . Quan Kinh lý lấy làm đẹp ý, nên khi trở ra người nói rằng:
- Tôi cám ơn các ông dã sẵn lòng sắp đặt cho tôi ở yên mà làm việc . Tôi ở nội cái phòng nhỏ đó thì đủ rồi . Đêm nào tôi làm việc giấy thì tôi dùng cái bàn lớn này được .
- Làng tôi được trát quan lớn thì lo các việc xong rồi hết, duy còn có một viêc. làng tôi lấy làm bối rối, không biết làm sao được .
- Việc chi ? Ông cứ nói ngay ra đi mà, cần gì phải ái ngại .
Hương chủ liền nói:
- Chỗ ông ở thì làng tôi dọn rồi, ngặt vì cái nhà khói của làng, thợ đương cất lại, có lẽ vài tháng nữa mới rồi, nên làng tôi không biết la `m sao có chỗ cho bồi bếp của ông nấu nướng .
- Ối! Việc đó không quan hệ chi lắm . Tôi không có bồi bếp chi hết . Chắc là tôi phải kiếm chỗ mà ăn cơm quán, chớ tôi không nấu ăn đâu mà làng lo .
- Ông không tính đem bà Kinh lý lên đây hay sao ?
- Chưa có bà Kinh lý . Nếu ông muốn biết ai làm bà Kinh lý, ông chỉ giùm, thì có lẽ mới được .
Quan Kinh lý nói pha lửng chơi rồi ông cười ngất . Hương chủ nghe lời nói có duyên ông cũng tức cười . Các Hương chức khác thấy quan Kinh lý vui vẻ ai cũng mừng thầm trong bụng .
Trong lúc hai vị phái viên lo coi dọn đồ mà đem vô phòng, thì mấy ông Hương chức khác theo làm quen với quan Kinh lý, kẻ nói chuyện này, người hỏi chuyện nọ, có người lại đem sự người ta toan mưu lấn ranh đất của mình thuật liền cho quan Kinh lý nghe . Tuy vậy mà quan Kinh lý cũng vui lòng đối đáp lại với mỗi người, cũng chịu khó mà nghe mỗi người tỏ việc ruộng đất của họ .
Trong Hương chức Hội tề duy có một mình Hương chủ Khanh nhà ở gần nhà việc hơn hết, vì nhà ông gần chợ Giồng Ông Huê, thuộc mé kinh bên kia, hễ qua cầu đi trở xuống trường học đi chừng một trăm thước thì tới .
Hương chủ nghĩ nhà mình ở như vậy, mà lại thấy quan Kinh lý không kiêu căng, bởi vậy ở nhà việc nói chuyện chơi tới 3 giờ chiều, rồi ông thưa với quan Kinh lý:
- Thưa ông, tuy ông mới tới, công việc sắp đặt chưa yên, song tôi xin phép mà thỉnh ông qua nhà dùng bữa cơm chiều với tôi, đặng trước là ông biết nhà tôi, sau nói chuyện chơi .
- Nếu ông Chủ không mời thì tôi cũng phải xin với mấy ông đây cho tôi ăn cơm chiều nay, bằng không thì tôi có chỗ đâu mà ăn . Ông Chủ ở gần hay xa! Cha chả! Nếu ở tới bốn năm ngàn thước chắc là ăn rồi trở lại đây tôi đói nữa .
- Thưa không . Nhà tôi ở bên đầu cầu đây .
- Nếu gần tôi xin vâng . Còn như ở xa thì tôi xin để khi khác .
- Thưa, gần . Tôi ở cách đây chừng vài trăm bước .
- Được lắm, được lắm . Vậy thì ông Chủ chờ tôi rửa mặt thay đồ rồi tôi đi với . Tôi đi xe từ dưới Gò Công lên đây quần áo lấm hết, dơ quá . Tôi cậy anh Thôn làm ơn hỏi giùm chung quanh đây coi có ai sẵn lòng chịu nấu cơm quán cho tôi và hai người đi với tôi ăn . Không hại gì, họ tính giá bao nhiêu mỗi tháng họ cứ nói ngay đi . Như có ai chịu, xin biểu họ tối nay lại nhà việc mà nói cho giáp mặt . Kiếm giùm chút nghe anh Thôn . Tôi cám ơn anh lắm .
Quan Kinh lý vừa nói vừa đi vô phòng . Thôn Viên dạ rân, vừa ngó mấy người khác mà cười chúm chím .
Cách một hồi, quan Kinh lý ở trong phòng bước ra, trên bận một cái áo nỉ xám, dưới bận cái quần tích so; chân mang đôi giày vàng, tay ôm một cái nón trắng, đầu chải láng mướt, cổ thắt nơ đen, diện mạo coi vui vẻ mà ôn hoà, tướng đi coi thảnh thơi mà hùng tráng . Ông kêu hai người đi với ông, là người của nhà nước để ông dùng trong cuộc đo đất, mà dặn:
- Hai anh em dọn dẹp đồ đạc rồi ra chợ ăn cơm đi, nghe không . Để tôi qua nhà ông Chủ tôi thăm một chút, tối tôi về thì sẽ tính việc mướn người nấu cơm cho hai anh em ăn .
Ông nói rồi ông day lại ngó Hương chủ mà cười và nói rằng:
- Các việc đều yên rồi hết . Bây giờ ông Chủ muốn dắt tôi đi chừng nào cũng được .
Hương chủ Khanh lật đật đứng dậy cáo từ Hương chức hội về mà dắt quan Kinh lý về nhà . Quan Kinh lý cúi đầu chào Hương chức rất có duyên và nói :
- Để thủng thẳng rồi tôi sẽ đến nhà thăm mấy ông hết thảy . Có lẽ tôi ở đây tới 5, 7 tháng hoặc một năm, bởi vậy trước hay sau gì rồi tôi cũng sẽ biết nhà mấy ông .
Ông nói vừa dứt lời thì xây lưng đi theo Hương chủ . Hương chức ngó theo rồi xúm nhau trầm trồ khen quan Kinh lý làm lớn mà không kiêu căng, không xấc xược .
Hương chủ Khanh dắt quan Kinh lý đi ngang qua chợ đặng có quẹo xuống đầu cầu . Lúc ấy đã gần 4 giờ chiều nên trong nhà lồng không ai bán vật chi hết, chỉ có sắp con nít đánh đáo la hét vang rân, còn hai bên phố cũng không ai ra vô mua đồ, chỉ có mấy cô xẩm lai mắt ngó hữu tình, mặt như hoa nở, ngồi chơi trước tiệm, nói nói cười cười, dường như đem nhan sắc mà khoe cùng người qua lại . Quan Kinh lý đi ngang, con nít đương giỡn đều nín cười mà ngó, mấy cô xẩm lai đều liếc mắt mà dòm, cái ngó kia không quan hệ gì, chớ cái dòm này e hiểm nghèo lắm .
Quan Kinh lý vừa đi vừa nói chuyện, nên tới nhà Hương chủ mà không hay . Chừng Hương chủ dắt vô cửa ngõ, quan Kinh lý ngước mặt dòm thấy một tòa nhà rộng lớn , nhưng vì cất theo kiểu xưa nên mái nhà thấp xủng, trong nhà tối mò . Cái sân ở trước nhà cũng rộng lớn nhưng chủ nhà không trồng bông hoa chi hết, duy phía ngoài có ít cây bưởi mà bị đất chai nên nhành lá xơ rơ . Hai bên có mấy cây ổi xen lộn với mấy cây mãng cầu ta, ổi thì có trái nhiều, còn mãng cầu thì không nhằm mùa, nên không bông trái . Dọc theo mái nhà có sắp chừng một chục chậu kiểng cây nào gốc cũng bằng bắp tay, nhưng vì nhánh bị uốn, lá bị tỉa tối ngày nên coi như cây còi không ai vun phân tưới nước .
Hương chủ Khanh với quan Kinh lý bước lên thềm . Thằng Bộn là đứa ở của Hương chủ, thấy khách lạ mà y phục đoan trang nó không biết là ai, song cũng chắp tay mà xá, Hương chủ hỏi nó rằng:
- Có mợ mày ở nhà hay không ?
- Thưa, có .
- Vô thưa cho mợ mày hay rằng có quan Kinh lý tới thăm . Đi cho mau .
Hương chủ mời quan Kinh lý ngồi tại bộ ghế giữa phía ngoài cửa . Bộ ghế không trúng kiểu nào hết, nên không biết tên chi mà kêu . Chính giữa có một cái bàn tròn, cốt bằng cẩm lai mặt bằng cẩm thạch, chung quanh thành cẩn ốc xà cừ . Vòng theo cái bàn ấy thì để 4 cái ghế tô - nê, ghế tuy tốt, song không phải một điệu với cái bàn . Phía trong bộ ghế ấy thì có lót một bộ ván gõ thiệt dày thiệt lớn . Phía trong nữa dọn ba vòng tủ thờ, cái tủ giữa cẩn ốc xà cừ, hai cái tủ hai bên đóng trơn lu, chớ không có cẩn, nhưng mà cái tủ nào cũng thiệt khéo và trên mỗi cái tủ đều để một bộ lư cũng thiệt tốt . Hai căn hai bên để mỗi căn một cái bàn dài đóng bằng cây trắc, mỗi bàn có một chục ghế tô - nê nhỏ sắp theo . Hai bên chái lại có lót hai bộ ván gõ dựa cửa sổ .
Quan Kinh lý ngồi ngó cùng trong nhà thì biết nhà giàu, song ông chủ nhà không thạo theo cách đời nay . Hương chủ lăng xăng mở tủ lấy thuốc mời khách hút, hối thằng Bộn nấu nước bỏ trà mới đặng khách uống . Ông thấy bà Chủ ở trong bước ra, ông bèn nói rằng:
- Quan Kinh lý lại đo đất làng mình đây . Ông mới lên tới hồi trưa .
Bà Chủ bước lại chắp tay cúi đầu nói:
- Tôi chào quan Kinh lý .
Quan Kinh lý liền đứng dậy đáp lễ mà cười:
- Tôi chào bà Chủ . Tôi mới lên tới, ông không nói cho bà hay trước, mà ông mời tôi qua nhà ăn cơm . Tôi làm khách thình lình, chắc là bà không được vui lòng . Vậy tôi xin bà miễn lỗi .
Bà Chủ cười và đáp:
- Quan Kinh lý đến nhà tôi, ấy là làm rỡ ràng cho tôi . Tôi mừng lắm, chớ có lẽ nào tôi không vui lòng . Nếu ông Chủ tôi ổng không mời quan Kinh lý thì chắc tôi phiền ổng lắm .
- Tôi mới tới làng có mấy giờ đồng hồ, mà ở bên nhà việc Hương chức tiếp tôi rất tử tế, rồi qua đây được nghe mấy lời yêu mến của bà nữa, thì tôi lấy làm cảm tình vô cùng .
- Bẩm quan Kinh lý, ở làng này Hương chức nhỏ lớn đều biết lễ nghĩa lắm . Huống chi quan Kinh lý là một viên chức của Nhà nước, quan Kinh lý đến làng, có ai mà dám không tử tế .
- Bà nói như vậy, tôi xin lỗi mà trả lời: Nếu Hương chức trong làng, vì cái chức Kinh lý mà tiếp tôi tư tế, chắc là tôi không vui .
- Bẩm quan Kinh lý, tôi nói ví dụ mà nghe, chớ không phải tôi nói tại quan Kinh lý làm chức lớn, nên họ mới tử tế .
- Vậy mới phải, chớ nếu thấy chức lớn thì trọng, rồi người làm lớn mà tánh tình không ra gì hết, mình cũng sợ mà trọng họ nữa sao ?
- Quan Kinh lý nói phải lắm . Mời quan Kinh lý ngồi uống nước, cho phép tôi vô lễ ra sau dạy bầy trẻ sửa soạn dọn cơm cho quan Kinh lý dùng .
- Tôi xin bà cứ tự nhiên .
Bà Chủ đi vô trong . Ông Chủ với quan Kinh lý ngồi uống nước mà nói chuyện đo đất . Đúng bốn giờ rưỡi tan học, học trò sắp hàng đi về ngang cửa ngõ nói chuyện om sòm . Có một trò trạc chừng 11 hoặc 12 tuổi , mình mặc quần áo trắng, đầu đội nón nỉ đen, một tay ôm cặp sách một tay xách bình mực quẹo vô sân rồi chạy lăng xăng mà vô nhà . Chừng nó bước tới cửa, thấy có khách lạ, thì đứng khựng lại mà ngó . Hương chủ dòm thấy bèn kêu mà nói: "Tôn, con lại xá quan Kinh lý đây con" .
Trò nhỏ bước lại dở nón cúi đầu mà xá . Quan Kinh lý rờ đầu nó và hỏi Hương chủ rằng:
- Con của ông đây phải không ?
- Thưa, nó là cháu . Vợ chồng tôi không có con . Đàn bà của tôi nó buồn, tôi thấy vậy tôi mới xin bớt một đứa con của thằng em tôi, đặng nuôi làm con nuôi .
- Té ra hai ông bà giàu có như vậy mà không có con ?
- Thưa, không .
- Không hại gì . Không con thì nuôi cháu . Con cháu cũng vậy, miễn là nó nên thì được nhờ . Ông ráng cho nó học . Đời này phải có học mới khỏi bị người ta hiếp đáp lường gạt mà lại có học mới biết đường phải làm mà theo, đường quấy mà tránh .
Thằng Tôi thấy hai đàng nói chuyện, nó mới lẻn đi cất sách rồi chạy tuốt ra phía sau .
Sắp ở trong nhà dọn cái bàn trắc bên phía tay mặt đặng đãi cơm khách . Bà chủ ra vô chỉ biểu cho chúng nó trải nắp đặt bàn . Chừng cơm dọn xong rồi, bà mới bước lại nói nhỏ với chồng và mời khách dùng cơm .
Quan Kinh lý đi theo Hương chủ lại bàn, dòm thấy chén đũa có hai người ăn mà thôi thì đứng ngó bà Chủ mà nói:
- Tôi mời bà Chủ ăn cơm luôn thể chớ .
- Mời quan Kinh lý dùng cơm với ông Chủ tôi . Tôi chưa đói, để tối rồi sẽ ăn .
- Không được . Nếu bà không ngồi thì tôi không dám ăn . Xin bà coi tôi như em cháu, chớ đừng kể khách khứa chi hết . Hễ bà không chịu ăn, thì tôi nghĩ bà hờn tôi tới làm rộn, tôi ăn sao ngon . Xin bà ngồi lại, kêu cháu ra đây nữa, ăn như ngày thường ở trong nhà vậy tôi mới chịu .
Bà Chủ không kiếm lời từ chối được nữa nên bà phải biểu trẻ vô lấy thêm hai cái chén, hai đôi đũa, rồi bà ngồi một bên Hương chủ và biểu thằng Tôn ngồi một bên quan Kinh lý mà ăn cơm .
Quan Kinh lý noí chuyện vui vẻ lắm, theo hỏi thằng Tôn tính đi học đặng ngày sau làm nghề gì, như lớn trời cho giàu thì phải làm sao còn như trời bắt nghèo thì mới làm sao . Thằng nhỏ sợ sệt trả lời không nhằm đạo nghĩa, làm cho quan Kinh lý cười ngất rồi dùng dịp ấy mà dạy cho nó một bài học làm người .
Bà Chủ thấy quan Kinh lý còn nhỏ tuổi mà bộ tịch vui vẻ nói năng đàng hoàng thì bà cứ tấm tắc khen thầm hoài . Vì chồng bà ít nói chuyện với khách, nên bà hỏi rằng:
- Bẩm quan Kinh lý tính chừng nào mới rước bà Kinh lý lại đây ?
Quan Kinh lý nghe hỏi thì cười mà đáp:
- Hồi trưa ông Chủ có hỏi tôi câu đó . Bây giờ bà cũng hỏi tôi câu đó nữa . Hồi trưa tôi trả lời pha lửng chơi với ông Chủ rằng: "Tôi chưa biết ai mà cho người ta kêu là bà Kinh lý . Có lẽ phải cậy ông Chủ chỉ giùm mới được ." Bây giờ bà hỏi tôi nữa, thì tôi cũng trả lời như vậy nữa .
- Té ra quan Kinh lý chưa định đôi bạn nơi nào hay sao .
- Thưa chưa . Tôi thi đậu mới ra trường vài tháng nay, tôi không có ngày giờ mà tính cưới vợ .
- Xin lỗi quan Kinh lý, không biết năm nay quan Kinh lý được bao nhiêu tuổi ?
- Tôi được 25 tuổi .
- Ông cụ với bà cụ còn song toàn hay không ?
- Cha với má tôi còn mạnh giỏi hết .
- Không biết Quan Kinh lý gốc ở đâu ?
- Tôi gôc gác sanh đẻ tại Bạc Liêu, cha với má tôi đều o *? dưới hết . Để tôi ở yên rồi tôi sẽ gởi thơ mời cha với má tôi lên trên này chơi một chuyến cho biết xứ Gò Công .
- Quan Kinh lý có anh em đông hay không ?
- Không . Cha với má tôi sanh được có một mình tôi .
- Ông cụ bà cụ thiệt là nhân đức lắm mới được vậy . Sanh có một người con mà cho học rồi làm quan như vầy, nghĩ có phước biết chừng nào . Có le! năm nay ông cụ bà cụ lớn tuổi rồi chớ ?
- Thưa, không có, cha tôi năm nay gần 50, còn má tôi mới bốn mươi mấy .
- Còn trẻ dữ há! Vậy thì có phước lắm . Tôi chắc lúc này ông cụ bà cụ đương kiếm nơi định đôi bạn cho quan Kinh lý, đêm ngày lo hoài .
- Bà nói phải . Từ khi tôi ra trường đến nay, cha má tôi lo việc đó lắm .
- Theo quan Kinh lý muốn kiếm vợ như thế nào ? Muốn kiếm ở đồng hay ở tỉnh .
- Kiếm vợ thì lụa đức hạnh tánh tình chớ cần gì lựa chỗ ở . Miễn là người biết phải thì thôi, ở tỉnh hay ở đồng cũng không hại gì .
- Quan Kinh lý nói phải lắm, song con gái ở đồng nó chơn chất thiệt thà, sợ không có đứa nào xứng đáng làm bà Kinh lý chớ .
- Tôi cũng ở đồng vậy . Tôi cưới vợ thì tôi chủ ý kiếm người nội trợ hiền, chớ không phải kiếm người làm bà Kinh lý . Nếu ai muốn làm bà Kinh lý, nên ưng tôi, thì chắc là tôi không dám cưới .
Quan Kinh lý nói chuyện hơi phang ngang, nhưng lời nào nghe cũng bao hàm đạo nghĩa . Từ nhỏ chí lớn bà Chủ Khanh chưa từng nói chuyện với người nào đúng đắn như vậy, bởi vậy bà càng nghe càng kính phục thầm trong lòng . Bà hỏi thăm ông Chủ, bà mới hay quan Kinh lý ở tại nhà việc của làng và đương kiếm chỗ ăn cơm quán . Bà khuyên quan Kinh lý mỗi bữa qua nhà bà mà ăn cơm, chẳng nên ăn cơm quán . Quan Kinh lý tạ ơn bà và nói: "Nếu tôi được ăn cơm bên này thì chắc là tôi phải mập . Ngặt vì mai đây tôi khởi công làm việc . Tôi đi đo đất bữa về sớm bữa về tối không có giờ nhất định . Tôi không dám làm hai ông bà mỗi bữa phải nhọc lòng chờ đợi . Nếu hai ông bà thương tôi thì bữa nào tôi rỗi rảnh, cho phép tôi qua đặng nói chuyện chơi thì tốt" .
Bà Chủ gật đầu đáp:
- Nếu quan Kinh lý muốn ăn bên nhà việc đặng cho tiện, tôi không dám ép, song bữa nào quan Kinh lý muốn qua nhà tôi ăn cơm thì vợ chồng tôi sẵn lòng tiếp rước luôn luôn . Quan Kinh lý đừng ngại chi hết .