Thằng nhỏ ở nhà ngang lên với rá cơm nguội đầy ụ. Nghị Quế bảo mẹ con Chị Dậu bắt đàn chó con thả sang đầu thềm bên này. Tất tả hắn chạy luồn ra, bưng lấy rá cơm súc cho mỗi con một bát. Chị Dậu nói thật, bốn con chó con đều biết ăn cả rồi. Riêng con chó cái, hình như vừa mệt vừa lo, chỉ ăn nhỏ nhẻ vài miếng lại nghĩ. Bằng cái sắc mặt ôn hòa dễ dãi, Nghị Quế nhìn vào chị Dậu : - Con chó cái nhà mày mua ở đâu thế? - Bẩm của mẹ con mua ở Lầu cai đem về cho con! - Ừ, có thế chứ! Chắc là giống chó mông tự, chứ ở nhà quê làm gì có thứ chó này! Mụ Nghị đon đả kể công : - Bởi thấy nhiều người mách rằng nhà nó có con chó cái khôn lắm, cho nên sáng ngày tôi mới cố mua lấy được. Chứ bỗng không, ai có động rồ mà chuốc đàn chó vừa mới mở mắt? Thế còn bốn con chó con thế nào? Nghị Quế lẩm bẩm gật đầu : - Đẹp cả! Bốn con bốn kiểu : một con huyền đề , một con lốt hổ , một con đen tuyền , một con tứ túc mai hoá. Con nào cũng cúp tai, ngắn mặt, mắt xếch lá đề, đẹp lắm! Vừa nói, hắn vừa tung tăng đi vào trong sập. Vẫn cái kiểu ngồi bắt chân kiểu chữ Ngũ , hắn vít lấy xe điếu ống, hút một hơi thuốc lào, rồi hắn rung đùi ra bộ đắc ý : - Biết cái gì vất vả cái ấy! Ông Phủ Đăng, ông Nghị Bùi, ông Phán Tiên, và ông cửu Xung trên tỉnh, các ông ấy đều biết tôi xem chó rành lắm, ông nào cũng khẩn khoản nhờ tôi mua hộ. Tôi định khi nào bốn con chó này khá lớn, thì cho mỗi người một con. Nhưng lại tiếc con chó đẹp tuyền, muốn để nhà nuôi. VÌ giống chó ấy lợi chủ, nuôi nó trong nhà làm ăn thịnh vượng... Mụ Nghị ngắt lời bằng giọng nói nửa thật nửa đùa: - Chả có của đâu mà chọ Ai muốn được giống chó tốt, phải có tiền đây cho tôi, không thì tôi để nuôi ráo! - Nhà đã mười bốn con chó cả thảy, nuôi làm gì nữa? Cơm đâu! - Tôi nuôi để nó coi nhà. Nuôi chó còn hơn là nuôi đứa ở. Nhà rộng thênh thang thế này, mười mấy con chó, nhiều gì?
Rồi mụ cười ròn khanh khách và chõ vào mặt chị Dậu : - Cơm chó nhà tao cũng tốn bằng mấy cơm ngườí của nhà mày đấy. Chị Dậu nhường như tủi thân, cúi xuống gạt thầm nước mắt, chị không biết nói thế nào. Mấy con chó con thôi ăn, kéo nhau trở lại chỗ con chó cái, bỏ dở cả mấy đống cơm. Nghị Quế sai thằng nhỏ hốt hết vào rá, đưa cho cái Tý. Ra giọng nhân từ ông đại biểu của dân bảo đứa con nít khốn nạn : - Con bé kia! Cầm lấy rá cơm ăn đi, kẻo phí của trời. Ăn bốc cũng được, không phải đũa bát. Nước mắt chảy ra như mưa, cái Tý ngần ngại nhìn rá cơm nguội, không muốn chìa tay ra đón. Ông đại biểu cho dân hầm hầm nét mặt : - Mày không ăn thừa cơm chó phải không? Bà Nghị nổi cơn tam bành : - Mẹ mày dạy mày thế đấy chứ? Con ranh con! Ở đây với bà mà mày cứ giữ cái thói khoảnh ấy, thì bà dần từng cái xương. Này bà bảo cho mà biết : mày ăn cơm chó nhà bà cũng chưa đáng đâu. Con chó nhà bà còn được mấy chục, con người như mày, bà chỉ mua có một đồng đấy thôi. Đừng khoảnh với bà! Nghị Quế hạch lạc chị Dậu : - Con mẹ khốn nạn! Mày ngồi giương mắt ra đấy, không biết bảo con làm sao. Hay mày sợ con phải ăn cơm chó thì mày xấu hổ? Dường như thương mẹ bị quở, cái Tý vội vàng đón lấy rá cơm. Rụt rè nó bốc một nắm bỏ vào miệng, uể oải nhai như bò nhai trấu. Mụ Nghị nghiến răng kèn kẹt và chỉ vào mặt con bé : - Bà truyền đời báo danh cho mày, tự giờ đến mai, phải ăn hết cái rá cơm ấy, rồi mới được ăn cơm khác! Chị Dậu chỉ gục đầu vào cột, nức nở khóc thầm. Nghị Quế quát hỏi : - Thế, con mẹ kia có lấy tiền không? Hay còn tiếc con tiếc chó? Chị Dậu vội chùi nước mắt đứng dậy : - Bẩm cu... Không để cho chị nói hết, Nghị Quế giục vợ : - Bà trả tiền cho nó về đi, để nó ngồi mãi ở đây tôi không chịu được! Cái chuông trong hòm leng keng kêu một hồi đài, mụ Nghị cầm hai chuỗi chinh quăng tọt ra thềm : - Đấy, tiền đấy! Chị Dậu lom khom cúi nhặt tiền, toan tình cởi ra đếm lại. Mụ Nghị sa sả : - Không ai thèm làm thiếu đồng hồ nào! Không phải đếm chác gì nữa! Chị Dậu giắt tiền vào lưng, rồi chị sụt sùi bảo với cái Tý : - Thôi con ở đây hầu hạ hai cụ, u về nhé! Cái Tý ôm chầm lấy mẹ và khóc như mưa như gió : - U đừng về vội! U hãy ngồi đây với con lúc nữa. Nghị Quế đùng đùng đứng dậy, giơ cái bàn tay hộ pháp tát cho con bé một cái đánh đốp, và hắn hét lên như ông đại tướng trong rạp tuồng : - Thằng nhỏ lôi cổ nó xuống nhà bếp kia... Tức thì cái Tý liền phải lìa mẹ ra xềnh xệch theo tay cậu hầu cận của ông Dân biểu xuống thềm. Bộ mặt bồ nhếch bồ nhác ngảnh lại với cái miệng mếu xệch, nó nhìn theo mẹ và nói bằng giọng nức nở : - Ngày mai u đem thằng Dần sang đây chơi với con nhé, con nhớ em lắm.
Chương 14
Hai cái bầu vú đầy sửa mẩy găng, sửa ở trong vú rỉ ra, ướt đầm cả một lần yếm, làm cho chị Dậu bồn cồn xót ruột về con bé ở nhà. Bởi vì theo sự kinh nghiệm của đàn bà con mọn, những lúc xa con, sửa chảy như thế, ấy là đứa con vắng mẹ đã đói và đương gào khóc đòi bú. Chị không dám nghĩ đến cái Tý nữa, sấp ngửa chị cắp cái rổ, cái mẹt và cái mê nón tất tả ra cổng thôn Đoài. Mặt trời đã lặn xuống tận mặt đất. Đàn quạ khoang dập dùi là xuống các bãi tha mạ Còi lá dứa của lũ mục đồng rối rít thúc trâu bò về nghĩ. Tới làng Đông xá, trời nhá nhem. Trong đình vắng tanh vắng ngắt. Đàn dơi bắt muỗi xập xè bay khắp lòng đình. Ngọn đèn dầu ta loe trên hương án cố sức phun những ánh sáng úa vàng, soi cho mấy nén hương đen lù mù cháy ở dưới cửa võng. Cả mấy gian đình chỉ còn sự tối tăm giúp sức cho sự kinh trợn. Người ta đã đem hết tiếng ầm ầm vào nhà Lý trưởng từ lâu. Chừng cũng đoán biết như vậy, chị Dậu lủi thủi theo chỗ có tiếng tù và rúc hồí đi vào. Dưới ánh lửa sáng quắc của ngọn đèn hai giây, quang cảnh trong nhà Lý trưởng lúc này cũng như quang cảnh ngoài đình lúc nãy. Anh Dậu và bọn trai đình thiếu sưu đều giơ khuỷu tay cho sợi dây thừng buộc vào cột nhà. Đàn ông, đàn bà chờ đợi nộp thuế còn lố nhố suốt một bực cửa. Lính cơ, Cai lệ vẫn nằm chầu Chánh tổng ở bên bàn đèn, thủ quỹ, Thư ký, Chánh hội, Phó hội và chức dịch ngổn ngang ngồi ở cạnh những cuốn sổ sách bề bộn. Cái mặt bồ hôi nước mắt vừa ló vào thềm, chị Dậu liền được mấy ông chức dịch nhao nhao thét hỏi : - Đã bán được con rồi chớ! Đem tiền nộp sưu, mau lên. - Thưa đã!
Vừa nói, chị vừa giở chuỗi tiền chinh giắt ở dải lưng và tám hào con, tiền bán khoai mà chị vẫn khư khư buộc đầu dải yếm. Bớt lại một hào, chị sẽ đón dén đặt hai đồng bẩy lên trước Lý trưởng: - Thưa ông, nhà cháu không kịp đi đổi tiền giấy, xin ông làm ơn nhận cho Lý trưởng cầm chuỗi tiền chinh đưa cho thủ quỹ đếm lại và bảo chị Dậu : - Mỗi đồng phải các ba xu, bỏ luôn ra đây, tao nhận chọ Nhưng sao lại có hai đồng bẩy hào? Ngơ ngác, chị Dậu vừa đưa đồng hào để trả tiền các, vừa đáp bằng giọng lớ ngớ : - Thưa ông, cháu tưởng năm nay sưu bổ mỗi xuất chỉ có bấy nhiêu. - Phải rồi. Tiền sưu năm nay mỗi xuất chỉ có hai đồng bảy hào. Nhưng nhà mầy nộp hai suất, nghe không? Một suất của chồng mày, một suất nữa của thằng Hợi. - Thưa ông chú nó chết hồi tháng giêng rồi mà. Nhà con vẫn còn chưa khai tử hay sao? Lý trưởng phát gắt : - Khai tử rồi cũng phải đống sưu? Ai bảo nó không chết tồi hồi tháng mười năm ngoái? Chị càng ngẩn ngơ ra bộ không hiểu, như có ý ngờ người ta ăn hiếp nhà mình : - Thưa ông người chết đã gần năm tháng, sao lại còn phải đóng sưu? Lý trưởng quát : - Mày đi mà hỏi ông Tây, tao không biết. Thư ký dõng dạc cắt nghĩa : - Chết cũng không trốn được sưu nhà nước! Là vì thằng em chồng chị mới chết tháng giêng An nam, mà sổ thông quí của làng đã làm từ đầu năm tây, tức là tháng một An nam năm ngoái. Sổ ấy có tên thằng Hợi, lúc ấy nó còn chưa chết, khi đệ lên tỉnh, tòa Sứ cứ theo số đinh trong sổ mà làm bài chỉ đưa sang sở Kho Bạc, rồi đến kỳ thuế, sở kho bạc lại cứ theo đúng số thuế ghi trong bài chỉ mà thụ Nó chết tháng giêng, chứ dẫu nó chết tháng chạp cũng vậy, bài chỉ làm rồi, người ta không có chữa lại bao giờ, khai tử hay chẳng khai tử mặc kệ! Bởi thế, bài chỉ làng ta năm nay vẫn không trừ được số sưu của thằng Hợi nhà chị. Nó chết, vợ con chưa có ông Lý trưởng cứ lấy vào thân nhân, chồng chị không nộp cho nó thì ai nộp? Chị Dậu dở nói dở khóc : - Cháu là đàn bà, biết đâu việc quan như thế. Khốn nạn, chú nó chết đi, nhà cháu thật như mất cánh tay phải! Còn nó, chúng cháu có đâu đến nỗi khổ sở như này? Bây giờ nó đã chẳng may thiệt phận, đành rằng xuất sưu của nó, nhà cháu phải đóng, nhưng cháu xin các ông cho khất đến mai. Hôm nay cháu hãy đóng trước một suất, các ông tha cho nhà cháu về, kẻo người yếu đau bị trói cả ngày, không khéo chết mất. Lý trưởng trừng mắt : - Chết thì ông chôn! Mày tưởng chồng mày chết mà ông sợ à? Muốn chồng khỏi trói, về đem nốt hai đồng bẩy nữa ra đây. Nếu không thì ông còn trói, ông trói cho đến bao giờ đủ sưu mà thôi. Chị Dậu chừng như uất quá, ngồi sụp xuống chỗ cạnh chồng, chị khóc tru tréo : - Trời ơi! Tôi bán cả con lẫn chó và hai gánh khoai, mới được hai đồng bẩy bạc. Tưởng rằng đủ tiền nộp sưu cho chồng, thì chồng tôi khỏi bị hành hạ đêm nay? Ai ngờ lại còn xuất sưu của người chết nữa! Khốn nạn thân tôi! trời ơi! em tôi chết rồi còn phải đóng sưu, hở trời? Tôi biết đâm đầu vào đâu cho được hai đồng bẩy bạc bây giờ? Cai lệ ngồi phắt trở dậy gân cổ thét ra : - Chỗ mày kêu khóc đấy à, con mẹ kiả Muốn sống thì câm cái mồm, không thì ông sẽ cho một trận nữa! Anh Dậu run run khuyên vợ : - Thôi, u nó đi về với con, kẻo có hai đứa ở nhà nó khóc hết hơi. Mặc tôi ở đây, bị trói thêm một đêm nữa cũng chẳng chết nào. Đừng nói nữa người ta đánh đập khổ thân. Chị Dậu vẫn không dứt được cơn hậm hực. Thủ quỹ vừa đếm xong hai chuỗi tiền chinh, hắn gọi chị Dậu và bảo : - Này chị kia, đừng khóc nữa, vào đây mà xem, mỗi đồng thiếu mất bốn xu đây này! Một hào của chị đưa trả tiền các trừ vào chỗ này hết tám xu rồi, còn thiếu bốn xu nữa nhé. Chị Dậu lại mếu : - Khốn nạn! Tôi vẫn chắc mẩm còn thừa một hào, đem về đong gạo cho con ăn. Bây giờ hết cả vẫn chưa đủ! Gớm! Cái bà Nghị, giàu thế mà còn làm điêu! Rồi chị cứ rũ rượi ngồi khóc. Anh Dậu thiết tha giục : - Thôi u nó nghe tôi, có thương tôi thì hãy đi về với con. Đừng cứ ngồi đây mà khóc cho tôi càng thêm não ruột. Các bạn bị trói của anh Dậu ra ý thương hại và hỏi : - Con bé lớn chị đã bán rồi, hai đứa bé còn ở nhà với ai? Chị Dậu sụt sịt đáp: - Anh em chúng nó ở nhà với nhau, chớ có ai đâu các bác? Những người ấy ra ý áy náy; - Khốn nạn! Thằng bé lên năm phải giữ con bé lên hai! Tội nghiệp quá! - Cứ như các ông ấy phải vừa mới nói đó, thì người chết rồi cũng phải đóng sưu. Vậy là nhà chị vẫn thiếu một suất sưu nữa. Nếu không có tiền đem nộp, dẫu chị Ở đây đến sáng cũng không thể xin cho anh ấy được khỏi trói đâu. Nói lắm mỏi miệng, ai thương? Thà chị về với các cháu cho khỏi khổ thân con trẻ. - Phải, bác ấy nói phải. Hãy cứ đành lòng để mặc anh ấy ngồi đây, chị về mà nghỉ với con. Chứ chị Ở đây chẳng qua chỉ thêm đau lòng, ích gì? Rồi nhịn chẳng được, ngứa mồm nói một vài câu, lại tổ làm cho anh ấy phải đòn. Bấy nhiêu lời diễn thuyết tuy chứa chan những giọng tử tế, nhưng không giúp cho chị Dậu tí gì vì ý chị cũng nghĩ như người ta nói. Buồn rầu chị sẽ ghé vào tai chồng : - Cái Tý để phần thầy em một đĩa khoai đấy. Tôi bưng sang đây cho nhé! Anh Dậu lắc đầu : - Miệng tôi đắng lắm, không thể ăn gì bây giờ. U nó cứ về với con. Không phải lo đến sự ăn uống của tôi. Chào chồng bằng hai hàng nước mắt, chị Dậu lủi thủi ra với cái mẹt, cái rổ, và cái mê nón.
Facebook
Twitter
